Zgodnie z art. 4 ust. 2 pkt. 5 i 6 ustawy o kredycie konsumenckim (UKK), umowa powinna zawierać m. in. opłaty i prowizje oraz inne koszty związane z udzieleniem kredytu, w tym opłatę za rozpatrzenie wniosku kredytowego oraz przygotowanie i zawarcie umowy kredytowej, zwaną dalej "opłatą przygotowawczą", będące elementem całkowitego kosztu kredytu, oraz warunki ich zmiany, a także informację o całkowitym koszcie kredytu i rzeczywistej rocznej stopie oprocentowania, o których mowa w art. 7 ust. 1 i 2 UKK,
Banki we wzorcach umów wskazują wysokość kosztów ponoszonych przez Kredytobiorcę w następujący sposób:
a) całkowity koszt kredytu wynosi:
b) rzeczywista roczna stopa oprocentowania wynosi:
c) opłata z tytułu rozpatrzenia wniosku o kredyt (opłata przygotowawcza) w wysokości
d) prowizja z tytułu udzielenia kredytu w wysokości:
e) pozostałe koszty (w tym koszty ustanowienia zabezpieczenia spłaty kredytu) do zapłaty których zobowiązany jest Kredytobiorca wynoszą:
f) łączna kwota wszystkich kosztów, opłat i prowizji, do których zapłaty zobowiązany jest Kredytobiorca wynoszą:
Co składa się na całkowity koszt kredytu?
Zgodnie z art. 7 ust. 1 ustawy o kredycie konsumenckim, całkowity koszt kredytu oznacza wszystkie koszty wraz z odsetkami i innymi opłatami i prowizjami, które konsument jest zobowiązany zapłacić za kredyt. Stanowi on zatem co do zasady sumę wszystkich kosztów, jakie kredytobiorca zobowiązany będzie ponieść w związku z zawarciem umowy o kredyt, Ideą wprowadzenia takiego obowiązkowego podania CKK przez ustawodawcę, jest umożliwienie kredytobiorcy, który jest konsumentem, łatwego porównania ofert kredytowych różnych banków czy instytucji finansowych. Zasadniczo kredytobiorca podając te same informacje u kilku kredytobiorców powinien patrząc jedynie na CKK porównać w prosty sposób, który kredytodawca jest dla niego tańszy, tzn. gdzie poniesie mniejsze koszty zaciągnięcia kredytu. Ustawodawca wskazał jednak wyjątki, których w CKK nie ma obowiązków kredytodawca wykazywać, a mianowicie kosztów:
-
które ponosi konsument w związku z niewykonaniem swoich zobowiązań wynikających z umowy o kredyt konsumencki (będą to koszty windykacji, oprocentowanie karne itp.),
-
które w związku z nabyciem rzeczy lub usługi ponosi konsument, niezależnie od tego, czy nabycie następuje z wykorzystaniem kredytu (będą to inne opłaty, które konsument i tak musiałby ponieść bez względu czy zakup finansuje ze środków własnych czy tez z kredytu np. związane z rejestracją pojazdu),
-
prowadzenia rachunku, z którego realizowane są spłaty, oraz kosztów przelewów i wpłat na ten rachunek, chyba że konsument nie ma prawa wyboru podmiotu prowadzącego rachunek, a koszty te przekraczają koszty dla rachunków oszczędnościowych stosowane przez podmiot prowadzący rachunek (koszty rachunku bankowego),
-
ustanowienia, zmiany oraz związanych z wygaśnięciem zabezpieczeń i ubezpieczenia, z wyjątkiem kosztów ubezpieczenia spłaty kredytu – wraz z oprocentowaniem i pozostałymi kosztami – na wypadek śmierci, inwalidztwa, choroby lub bezrobocia konsumenta (w przypadku, gdy ubezpieczenie dotyczy spłaty kredytu na wypadek śmierci, inwalidztwa, choroby lub bezrobocia, należy wliczyć je do kosztu całkowitego, w pozostałych przypadkach ustanowienie lub zmiana zabezpieczeń, nie jest wliczana do kosztu całkowitego),
-
wynikających ze zmiany kursów walut.
Na CKK składać się zatem będą wszelkie koszty wykazane przez Bank w umowie o kredyt (stanowi on sumę wszystkich kosztów wraz ze wszystkimi odsetkami wyliczonymi przez Bank). Aby precyzyjniej odpowiedzieć na pytanie dotyczące całkowitego kosztu kredytu (CKK) należy w pierwszej kolejności odpowiedzieć, jaki musi być związek kosztu ponoszonego przez kredytobiorcę z kredytem, aby mógł on zostać zaliczony w skład kosztu całkowitego (CKK). Przyjmuje się, że w skład CKK wchodzą pewne koszty, "nałożone na konsumenta przez kredytodawcę jako warunek udzielenia kredytu". Nie stanowią natomiast składnika kosztu całkowitego te koszty, które są fakultatywne, tzn. ich wystąpienie jest uzależnione od woli konsumenta (np. od tego, czy konsument zdecyduje się na dodatkową usługę związaną z udzielonym kredytem), lub te koszty, które i tak konsument musiałby ponieść, niezależnie od tego czy korzystałby z kredytu czy też nie..
Odnosząc się do kosztów zabezpieczenia i ubezpieczenia kredytu można podzielić je na dwie grupy:
-
pierwszą stanowią koszty ponoszone przez konsumenta na rzecz kredytodawcy,
-
drugą zaś – koszty ponoszone na rzecz innego podmiotu, uczestniczącego w ustanawianiu zabezpieczenia.
Zasadą jest, iż koszt ubezpieczenia kredytu nie wchodzi w skład kosztu całkowitego. Wyjątek stanowi koszt ubezpieczenia spłaty kredytu na wypadek śmierci, inwalidztwa, choroby lub bezrobocia konsumenta – kredytobiorcy. Ubezpieczenie to jest związane z zawarciem umowy odrębnej od umowy o kredyt. W pewnych przypadkach kredytodawca uzależnia zawarcie umowy o kredyt od wykupienia ubezpieczenia. Pierwszym pytaniem, które wiąże się z taką sytuacją, jest kwestia dopuszczalności uzależnienia zawarcia umowy od zawarcia innej umowy. Artykuł 385 pkt. 7 k.c. stanowi bowiem, iż klauzulę taką należy uznać za abuzywną, jeżeli umowa, od której jest uzależnione zawarcie innej umowy, nie jest z nią bezpośrednio związana. Umowę ubezpieczenia należy uznać za związaną bezpośrednio z umową kredytu. Potwierdzenie dopuszczalności takiej interpretacji znajduje się w treści art. 1 ust. 2 pkt. V Dyrektywy UE, w którym mowa jest o kosztach nałożonych na konsumenta przez kredytodawcę jako " warunek udzielenia kredytu". Koszt obligatoryjnego ubezpieczenia spłaty kredytu wchodzi więc w skład całkowitego kosztu kredytu.
Nieco inaczej kształtuje się kwestia kosztu ubezpieczenia fakultatywnego. Należy przyjąć, iż jest on związany z dodatkową usługą (jako że nie stanowi warunku udzielenia kredytu), której wykupienie zależy tylko i wyłącznie od uznania konsumenta. W związku z tym należy stwierdzić, iż koszt ubezpieczenia fakultatywnego nie stanowi elementu całkowitego kosztu kredytu.
Nie mniej jednak w przypadku stosowanych przez Bank ubezpieczeń spłaty kredytu na wypadek śmierci, należałoby jednak uznać, że koszty te wliczane są do CKK. Ubezpieczenie stanowiące zabezpieczenie kredytu na wypadek śmierci kredytobiorcy, ma charakter ubezpieczenia spłaty kredytu, gdyż w przypadku zaistnienia zdarzenia Bank jako beneficjent wypłaconego ubezpieczenia przeznacza je tylko i wyłącznie na spłatę kredytu. Tym samym, trudno raczej uznać, że takie ubezpieczenie nie jest ubezpieczeniem spłaty kredytu, a co za tym idzie należy wykazywać je w CKK. Można próbować bronić stanowiska, że ubezpieczenie to nie jest ubezpieczeniem obowiązkowym lecz dobrowolnym, lecz istnieje spore ryzyko kwestionowania takiego stanowiska Banku.
Łączna kwota wszystkich kosztów, opłat i prowizji – art. 7a UKK.
Zgodnie z art. 7a UKK, łączna kwota wszystkich opłat, prowizji oraz innych kosztów związanych z zawarciem umowy o kredyt konsumencki, z wyłączeniem udokumentowanych lub wynikających z innych przepisów prawa kosztów, związanych z ustanowieniem, zmianą lub wygaśnięciem zabezpieczeń i ubezpieczeń (w tym kosztów ubezpieczenia spłaty kredytu, o którym mowa w art. 7 ust. 1 pkt 4), nie może przekroczyć 5 % kwoty udzielonego kredytu konsumenckiego.
Wyrażenia "całkowity koszt kredytu", zdefiniowane w art. 7 ustawy o kredycie konsumenckim oraz "łączna kwota wszystkich opłat, prowizji oraz innych kosztów" (zwana dalej łączną kwotą), określone w art. 7a ustawy antylichwiarskiej, nie są tożsame. Całkowity koszt kredytu obejmuje wszystkie, które konsument jest zobowiązany zapłacić za kredyt (art. 7 ust. 1 ustawy), natomiast łączna kwota wszystkich opłat, prowizji oraz innych kosztów obejmuje koszty związane z zawarciem samej umowy o kredyt konsumencki (art. 7a ustawy).
Zatem do łącznej kwoty kosztów (ograniczonej ustawowo do 5% salda udzielonego kredytu) wchodzić będzie opłata przygotowawcza, prowizja banku związana z udzieleniem kredytu, a także inne koszty, związane z zawarciem samej umowy. Chodzi o takie koszty, które kredytobiorca zobowiązany jest ponieść w związku z udzieleniem kredytu. Oprócz wskazanych w samej ustawie pojęcia opłat i prowizji, ustawodawca do pojęcia łącznej kwoty kosztów zalicza inne koszty związane z zawarciem umowy. Koszty te nie obejmują jednak tych kosztów, jeżeli są one udokumentowane lub wynikają z innych przepisów prawa związanych z ustanowieniem, zmianą lub wygaśnięciem zabezpieczeń i ubezpieczeń (w tym kosztów ubezpieczenia spłaty kredytu, o którym mowa w art. 7 ust. 1 pkt 4). Jednoznacznie z brzmienia tego przepisu wynika, że koszty jakie konsument zobowiązany jest ponieść w związku z zawarciem ubezpieczenia spłaty kredytu na wypadek śmierci, nie wchodzą do ograniczonego w art. 7a UKK pojęcia łącznej kwoty wszystkich kosztów, należy jednak je wykazać w CKK (o czym była mowa powyżej).
Rzeczywista roczna stopa oprocentowania stanowi składnik CKK. Wyliczana jest zgodnie ze wzorem podanym w załączniku UKK.
Zgodnie z art. 16 UKK każda reklama lub oferta dotycząca kredytu konsumenckiego, zawierająca jakiekolwiek dane dotyczące kosztu kredytu konsumenckiego, obliguje do podania rzeczywistej rocznej stopy oprocentowania wyliczonej od całkowitego kosztu kredytu. Koszty kredytu należy tu jednak rozumieć sensu largo, a więc nie tylko te, które składają się na całkowity koszt kredytu, ale także wszelkie inne koszty, do których zapłacenia zobowiązany będzie konsument w wykonaniu umowy kredytowej. Takie rozwiązanie sugeruje wprowadzenie art. 7a do UKK, wskazującego na łączny koszt zawarcia umowy, pod względem zakresu przedmiotowego niepokrywającego się jednak z całkowitym kosztem kredytu.
Jarosław Olejarz
Porady prawne
