W pierwszej kolejności trzeba wskazać, że istnieją dwa modele łączeń: połączenie przez przejęcie (per incorporationem) oraz przez zawiązanie nowej spółki (per unionem). Model pierwszy polega na przejęciu majątku jednego przedsiębiorcy (przejmowanego) przez innego (przejmującego). Po przejęciu pozostaje przedsiębiorca przejmujący, który wchodzi w ogół praw i obowiązków przedsiębiorcy przejmowanego, zaś przedsiębiorca przejmowany traci byt prawny. Drugi model polega na zawiązaniu przez dwóch przedsiębiorców nowego podmiotu gospodarczego (spółki nowo zawiązanej), który staje się sukcesorem spółek łączących się, z chwilą połączenia tracących byt prawny. Skutkiem sukcesji uniwersalnej w obu przypadkach jest wejście spółki przejmującej lub nowo zawiązanej w ogół praw i obowiązków łączących się spółek.
– Trzeba podkreślić, iż nie każdy przedsiębiorca ma zdolność łączenia się, gdyż łączyć mogą się jedynie spółki prawa handlowego, ale też nie w każdej konfiguracji. Spółki osobowe nie mogą być spółkami przejmującymi ani spółkami nowo zawiązanymi. Zdolności łączenia nie mają zatem inni przedsiębiorcy, w tym między innymi przedsiębiorcy indywidualni wpisani do CEiDG (także prowadzący działalność w ramach spółki cywilnej), fundacje, stowarzyszenia, spółdzielnie czy oddziały przedsiębiorców zagranicznych – wyjaśnia Daniel Reck, partner z Kancelarii Duraj & Reck i Partnerzy.
Przy łączeniu spółek przez przejęcie konieczne jest wykonanie szeregu czynności, które dzielą się na trzy fazy: fazę menedżerską, fazę właścicielską oraz fazę rejestracji. Podział na fazy ma szczególne znaczenie przy spółkach kapitałowych, w których wyróżnia się organ zarządzający (zarząd) i organ właścicielski (zgromadzenie wspólników lub walne zgromadzenie), między które rozdzielone są czynności fazy menedżerskiej i właścicielskiej, natomiast w spółkach osobowych czynności fazy menedżerskiej wykonują wspólnicy prowadzący sprawy spółki, zaś czynności fazy właścicielskiej – wszyscy wspólnicy.
– W fazie menedżerskiej zarządy łączących się spółek uzgadniają i przygotowują, zgodnie z art. 499 KSH i art. 501 KSH, plan połączenia oraz sprawozdanie uzasadniające prawne i ekonomiczne aspekty połączenia. W planie połączenia określa się m.in. sposób połączenia, wskazuje łączące się spółki oraz parytet wymiany udziałów, a w razie połączenia per unionem wskazuje się także ustrój spółki nowo zawiązanej. Następnie plan połączenia należy złożyć do akt w sądzie rejestrowym łączących się spółek wraz z wnioskiem o wyznaczenie biegłego rewidenta, który zbada plan połączenia pod względem poprawności i rzetelności. Plan połączenia należy równocześnie ogłosić w Monitorze Sądowym i Gospodarczym. Zamiar łączenia wymaga dwukrotnego zawiadomienia wspólników lub akcjonariuszy łączących się spółek, zgodnie z regułami określonymi w art. 504 KSH. W zawiadomieniu określa się m.in. termin zgromadzenia wspólników lub walnego zgromadzenia, na którym podejmowane będą uchwały o połączeniu, oraz informację o terminie zapoznania się z dokumentami połączeniowymi – tłumaczy Tomasz Kowolik, aplikant adwokacki z Kancelarii Duraj & Reck i Partnerzy.
Po sporządzeniu opinii przez biegłego oraz wykonaniu czynności fazy menedżerskiej można przystąpić do fazy właścicielskiej, tj. podjęcia uchwał o połączeniu przez zgromadzenia wspólników lub walne zgromadzenia łączących się spółek. W przypadku spółek osobowych uchwały podejmują wspólnicy tych spółek. Uchwały o połączeniu wymagają zaprotokołowania przez notariusza i mogą być podjęte nie wcześniej niż miesiąc po pierwszym zawiadomieniu wspólników. Przy łączeniu przez przejęcie konieczne jest wydanie wspólnikom lub akcjonariuszom spółki przejmowanej udziałów lub akcji w kapitale zakładowym spółki przejmującej, co wiąże się z podwyższeniem kapitału zakładowego tej spółki i związaną z tym zmianą umowy spółki. Skutek ten nie nastąpi, gdy spółka przejmująca jest jedynym wspólnikiem spółki przejmowanej. Wówczas połączenie odbywa się bez wydania udziałów lub akcji, a także może się odbyć bez podwyższania kapitału zakładowego spółki przejmującej.
– Po podjęciu uchwał pozostaje faza rejestracji połączenia przez sąd rejestrowy właściwy dla siedziby spółki przejmującej lub spółki nowo zawiązanej. Zgłoszenia dokonuje zarząd spółki przejmującej lub spółki nowo zawiązanej, obowiązkowo na urzędowych formularzach dostępnych na stronach Ministerstwa Sprawiedliwości – dodaje Tomasz Kowolik.
Połączenie następuje z chwilą wpisu do Krajowego Rejestru Sądowego. Z tą też chwilą przestaje istnieć spółka przejmowana lub spółki łączące się przez zawiązanie nowej spółki. Dlatego też, w celu odpowiedniego przygotowania spółek do tak ważnej zmiany, warto złożyć wniosek o dokonanie wpisu przekształcenia na określony dzień.
Omówiony model połączenia jest czasochłonny i skomplikowany, jednak istnieją możliwości jego uproszczenia poprzez zastosowanie tzw. trybu uproszczonego, przewidzianego w Kodeksie spółek handlowych. Tryb uproszczony można zastosować, gdy 1) spółka przejmująca posiada co najmniej 90% udziałów lub akcji spółki przejmowanej albo gdy 2) łączą się spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, w których wspólnikami są wyłącznie osoby fizyczne w liczbie nie większej niż 10 (łącznie we wszystkich spółkach).
– Pierwszy tryb przewiduje sytuację, gdy spółka dominująca przejmuje swoją spółkę zależną. W takiej sytuacji połączenie może odbyć się bez powzięcia uchwały przez spółkę przejmującą, chyba że wspólnik tej spółki, reprezentujący co najmniej 20%, zażąda podjęcia uchwały. Sytuacja nie dotyczy oczywiście spółki jednoosobowej. W trybie uproszczonym nie ma także konieczności sporządzania sprawozdania zarządu uzasadniającego połączenie oraz poddawania planu połączenia ocenie biegłego. Ponadto w przypadku gdy spółka przejmuje swoją spółkę jednoosobową, nie określa się parytetu wymiany udziałów – mówi Daniel Reck.
Przy połączeniu należy pamiętać o zmianie danych na kasach fiskalnych, dokumentach oraz w systemach księgowych, co powinno nastąpić w dniu połączenia.
Każdą fuzję warto poprzedzić analizą due diligence przejmowanej spółki lub spółek, z którymi zamierza się zawiązać nową spółkę. Analiza due diligence powinna obejmować wszystkie obszary działalności spółki, a zwłaszcza: audyt korporacyjny, audyt finansowy, audyt pracowniczy, analizę stanu prawnego nieruchomości, analizę struktury organizacyjnej przedsiębiorstwa oraz analizę toczących się sporów sądowych, co pozwoli uniknąć połączenia ze spółką zadłużoną oraz innych niebezpieczeństw związanych z połączeniem.
