Przepisy ustawy jak sama nazwa wskazuje mają chronić dane osobowe. Jednakże naczelną zasadą ustawy nie jest zakaz przetwarzania danych osobowych, lecz przestrzeganie zakresu i trybu ich przetwarzania, aby był on zgodny z porządkiem prawnym. Ustawodawca jako przedmiot regulacji wskazuje:
-
zasady postępowania przy przetwarzaniu danych osobowych,
-
prawa osób fizycznych, których dane osobowe są lub mogą być przetwarzane w zbiorach danych.
POJĘCIE DANYCH OSOBOWYCH
Przedmiotem ochrony są dane osobowe osób fizycznych. Ustawodawca za dane osobowe uważa wszelkie informacje dotyczące zidentyfikowanej lub możliwej do zidentyfikowania osoby fizycznej .
Osobą możliwą do zidentyfikowania jest osoba, której tożsamość można określić bezpośrednio lub pośrednio, w szczególności przez powołanie się na numer identyfikacyjny albo jeden lub kilka specyficznych czynników określających jej cechy fizyczne, fizjologiczne, umysłowe, ekonomiczne, kulturowe lub społeczne .
Taka definicja zasadniczo wskazuje, ze każda informacja o osobie fizycznej jest prawnie chroniona, jeżeli umożliwia ona określenie jej tożsamości, zidentyfikowanie tej osoby. Nie budzi wątpliwości, że do danych osobowych zaliczone zostaną takie informacje dotyczące osoby fizycznej jak jej:
-
imię i nazwisko,
-
adres zamieszkania,
-
numery identyfikacyjne takie jak nr PESEL, Nr NIP (Numer Identyfikacji Podatkowej).
Art. 18 ust. 1 ustawy o świadczeniu usług drogą elektroniczną, wprost wskazuje że usługodawca może przetwarzać następujące dane osobowe usługobiorcy niezbędne do nawiązania, ukształtowania treści, zmiany lub rozwiązania stosunku prawnego między nimi:
-
nazwisko i imiona usługobiorcy,
-
numer ewidencyjny PESEL lub – gdy ten numer nie został nadany – numer paszportu, dowodu osobistego lub innego dokumentu potwierdzającego tożsamość,
-
adres zameldowania na pobyt stały,
-
adres do korespondencji, jeżeli jest inny niż adres, o którym mowa w pkt 3,
-
dane służące do weryfikacji podpisu elektronicznego usługobiorcy,
-
adresy elektroniczne usługobiorcy.
Podobnie w art. 161 ustawy Prawo telekomunikacyjne, wskazuje na ochronę danych użytkownika. Ust. 2 wskazuje, że dostawca publicznie dostępnych usług telekomunikacyjnych jest uprawniony do przetwarzania następujących danych dotyczących użytkownika będącego osobą fizyczną:
-
nazwisk i imion;
-
imion rodziców;
-
miejsca i daty urodzenia;
-
adresu miejsca zameldowania na pobyt stały;
-
numeru ewidencyjnego PESEL – w przypadku obywatela Rzeczypospolitej Polskiej;
-
nazwy, serii i numeru dokumentów potwierdzających tożsamość, a w przypadku cudzoziemca, który jest obywatelem państwa niebędącego członkiem Unii Europejskiej lub Europejskiego Obszaru Gospodarczego – numeru paszportu lub karty pobytu;
-
zawartych w dokumentach potwierdzających możliwość wykonania zobowiązania wobec dostawcy publicznie dostępnych usług telekomunikacyjnych wynikającego z umowy o świadczenie usług telekomunikacyjnych.
Informacja ta może jednak stanowić dane osobowe wówczas, gdy zostanie zestawiona z innymi, dodatkowymi danymi, np. w przypadku nazwiskiem np. z adresem zamieszkania, choćby nie pełnym albo numerem identyfikacyjnym, które w konsekwencji można odnieść do konkretnej osoby. Sam adres danej osoby jako sfera prywatności człowieka należy do danych osobowych, choćby nie zawierał informacji o imieniu i nazwisku danej osoby .
Poprzez przetwarzanie danych, rozumie się jakiekolwiek operacje wykonywane na danych osobowych, takie jak zbieranie, utrwalanie, przechowywanie, opracowywanie, zmienianie, udostępnianie i usuwanie, a zwłaszcza te, które wykonuje się w systemach informatycznych. Za przetwarzanie danych uznane będzie zatem tak samo zbieranie wizytówek, które co do zasady zawierają dane osobowe, jak również gromadzenie danych w systemie teleinformatycznym, obejmującym szerszy zakres danych.
Ustawa obejmuje swoim zakresem bardzo szeroki krąg podmiotów, które zobowiązane są do jej stosowania, dlatego też dużo prościej jest wykazać te podmioty, które nie są zobowiązane do jej stosowania.
-
osoby fizyczne, które przetwarzają dane, przy czym to wyłącznie ma zastosowanie jedynie w celach osobistych lub domowych,
-
podmioty mające siedzibę lub miejsce zamieszkania w państwie trzecim, wykorzystujących środki techniczne znajdujące się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej wyłącznie do przekazywania danych.
Z zakresu ochrony są wyłączone takie informacje o osobie fizycznej, na podstawie których zidentyfikowanie konkretnej osoby fizycznej wymagałoby nadmiernych kosztów, czasu lub działań . Ustawodawca nie określa jednak co należy rozumieć pod pojęciem „nadmiernych kosztów, czasu lub działań”. Należy uznać, że chodzi o takie dane, które nie są ogólnie dostępne dla ogółu społeczeństwa i przy zachowaniu normalnych środków technicznych, ustalenie na podstawie tych danych tożsamości osoby, której dane dotyczą było by ponad miarę utrudnione lub kosztowne. Danymi takimi mogą być np. dane identyfikacyjne klienta wyrażone w formie znaków cyfrowych lub literowych. Przeciętna osoba mając takie dane nie jest na ich podstawie ustalić kogo te dane dotyczą, co z technicznego punktu widzenia nie jest niemożliwe, ale wymagałoby to na pewno poniesienia dużych kosztów lub znacznych działań.
Przyjmuje się także, że ochrona danych osobowych nie przysługuje osobom fizycznym prowadzącym działalność gospodarczą. Ustawodawca co prawda nie wyłączył tych osób spod stosowania przepisów ustawy, jednakże jeżeli przedsiębiorca objął zakresem danych indywidualnych dotyczących firmy swoje dane osobowe, w sytuacji gdy dane te pokrywają się, nie może on jako osoba fizyczna domagać się ochrony swoich danych osobowych, które są wykorzystywane nie jako dane osobowe, lecz jako dane firmy. Decydując się na utożsamianie tych danych godzi się tym samym na szersze ich ujawnianie i słabszą ochronę .
DOPUSZCZALNOŚĆ PRZETWARZANIA DANYCH
Zgodnie z ustawą o ochronie danych osobowych, przetwarzanie danych jest dopuszczalne tylko wtedy, gdy:
-
osoba, której dane dotyczą, wyrazi na to zgodę, chyba że chodzi o usunięcie dotyczących jej danych,
-
jest to niezbędne dla zrealizowania uprawnienia lub spełnienia obowiązku wynikającego z przepisu prawa,
-
jest to konieczne do realizacji umowy, gdy osoba, której dane dotyczą, jest jej stroną lub gdy jest to niezbędne do podjęcia działań przed zawarciem umowy na żądanie osoby, której dane dotyczą,
-
jest niezbędne do wykonania określonych prawem zadań realizowanych dla dobra publicznego,
-
jest to niezbędne dla wypełnienia prawnie usprawiedliwionych celów realizowanych przez administratorów danych albo odbiorców danych, a przetwarzanie nie narusza praw i wolności osoby, której dane dotyczą.
-
niezbędne do rozliczenia usługi oraz dochodzenia roszczeń z tytułu płatności za korzystanie z usługi,
-
niezbędne do celów reklamy, badania rynku oraz zachowań i preferencji usługobiorców z przeznaczeniem wyników tych badań na potrzeby polepszenia jakości usług świadczonych przez usługodawcę, za zgodą usługobiorcy,
-
niezbędne do wyjaśnienia okoliczności niedozwolonego korzystania z usługi, o którym mowa w art. 21 ust. 1,
-
dopuszczone do przetwarzania na podstawie odrębnych ustaw lub umowy.
-
marketing bezpośredni własnych produktów lub usług administratora danych,
-
dochodzenie roszczeń z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej.
PRAWA OSÓB, KTÓRYCH DANE SĄ PRZETWARZANE
Każdej osobie przysługuje prawo do kontroli przetwarzania danych, które jej dotyczą, zawartych w zbiorach danych, a zwłaszcza prawo do:
-
uzyskania wyczerpującej informacji, czy taki zbiór istnieje, oraz do ustalenia administratora danych, adresu jego siedziby i pełnej nazwy, a w przypadku gdy administratorem danych jest osoba fizyczna – jej miejsca zamieszkania oraz imienia i nazwiska,
-
uzyskania informacji o celu, zakresie i sposobie przetwarzania danych zawartych w takim zbiorze,
-
uzyskania informacji, od kiedy przetwarza się w zbiorze dane jej dotyczące, oraz podania w powszechnie zrozumiałej formie treści tych danych,
-
uzyskania informacji o źródle, z którego pochodzą dane jej dotyczące, chyba że administrator danych jest zobowiązany do zachowania w tym zakresie tajemnicy państwowej, służbowej lub zawodowej,
-
uzyskania informacji o sposobie udostępniania danych, a w szczególności informacji o odbiorcach lub kategoriach odbiorców, którym dane te są udostępniane,
-
uzyskania informacji o przesłankach podjęcia rozstrzygnięcia, o którym mowa w art. 26a ust. 2,
-
żądania uzupełnienia, uaktualnienia, sprostowania danych osobowych, czasowego lub stałego wstrzymania ich przetwarzania lub ich usunięcia, jeżeli są one niekompletne, nieaktualne, nieprawdziwe lub zostały zebrane z naruszeniem ustawy albo są już zbędne do realizacji celu, dla którego zostały zebrane,
-
wniesienia, w przypadkach wymienionych w art. 23 ust. 1 pkt 4 i 5, pisemnego, umotywowanego żądania zaprzestania przetwarzania jej danych ze względu na jej szczególną sytuację,
-
wniesienia sprzeciwu wobec przetwarzania jej danych w przypadkach, wymienionych w art. 23 ust. 1 pkt 4 i 5, gdy administrator danych zamierza je przetwarzać w celach marketingowych lub wobec przekazywania jej danych osobowych innemu administratorowi danych,
-
wniesienia do administratora danych żądania ponownego, indywidualnego rozpatrzenia sprawy rozstrzygniętej z naruszeniem art. 26a ust. 1.
jakie dane osobowe zawiera zbiór,
w jaki sposób zebrano dane,
w jakim celu i zakresie dane są przetwarzane,
w jakim zakresie oraz komu dane zostały udostępnione.
Przetwarzanie danych przez nieuprawnionego
Kto przetwarza w zbiorze dane osobowe, choć ich przetwarzanie nie jest dopuszczalne albo do których przetwarzania nie jest uprawniony, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2. Jeżeli czyn dotyczy danych ujawniających pochodzenie rasowe lub etniczne, poglądy polityczne, przekonania religijne lub filozoficzne, przynależność wyznaniową, partyjną lub związkową, danych o stanie zdrowia, kodzie genetycznym, nałogach lub życiu seksualnym, sprawca podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 3.
Kto administrując zbiorem danych przechowuje w zbiorze dane osobowe niezgodnie z celem utworzenia zbioru, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku.
Kto administrując zbiorem danych lub będąc obowiązany do ochrony danych osobowych udostępnia je lub umożliwia dostęp do nich osobom nieupoważnionym, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2. Jeżeli sprawca działa nieumyślnie, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku.
Kto administrując danymi narusza choćby nieumyślnie obowiązek zabezpieczenia ich przed zabraniem przez osobę nieuprawnioną, uszkodzeniem lub zniszczeniem, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku.
Niezgłoszenie danych do rejestru
Kto będąc do tego obowiązany nie zgłasza do rejestracji zbioru danych, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku.
Niedopełnienie obowiązku poinformowania
Kto administrując zbiorem danych nie dopełnia obowiązku poinformowania osoby, której dane dotyczą, o jej prawach lub przekazania tej osobie informacji umożliwiających korzystanie z praw przyznanych jej w niniejszej ustawie, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku.
W 2007 roku GIODO przeprowadził 40 kontroli. W wyniku przeprowadzonych kontroli stwierdzono uchybienia, które polegały przede wszystkim na przechowywaniu dokumentacji zawierającej dane osobowe bez odpowiednich zabezpieczeń (na odkrytych regałach oraz w szafach niewyposażonych w zamki, a także w pomieszczeniach, w których przyjmowane były osoby postronne).
§ 2. Jeżeli wskutek naruszenia dobra osobistego została wyrządzona szkoda majątkowa, poszkodowany może żądać jej naprawienia na zasadach ogólnych.
§ 3. Przepisy powyższe nie uchybiają uprawnieniom przewidzianym w innych przepisach, w szczególności w prawie autorskim oraz w prawie wynalazczym.