Postępowanie w sprawach o przyznanie polskich emerytur i rent osobom zamieszkałym za granicą

Osoby, które mieszkają w państwach, z którymi Polskę łączą umowy dwustronne w dziedzinie ubezpieczeń społecznych wnioski o ustalenie prawa do polskich świadczeń emerytalno-rentowych zgłaszają w instytucji miejsca zamieszkania (np. francuskiej, belgijskiej, niemieckiej). W dalszym etapie instytucje te przekazują wniosek do właściwej jednostki organizacyjnej ZUS, która realizuje umowy międzynarodowe w zakresie spraw emerytalno-rentowych. Natomiast osoby zamieszkałe w państwach, z którymi Polskę łączą porozumienia o wzajemnym przekazywaniu świadczeń emerytalno-rentowych, czyli np. w USA, Wielkiej Brytanii, na Litwie wnioski o ustalenie prawa do polskich emerytur i rent zgłaszają bezpośrednio do właściwej jednostki organizacyjnej ZUS. Ostatnią grupą są osoby zamieszkałe w państwach, z którymi Polski nie łączą umowy międzynarodowe w dziedzinie ubezpieczeń społecznych. W ich przypadku wnioski o ustalenie prawa do polskich emerytur i rent należy składać do oddziałów ZUS właściwych ze względu na ich ostatnie miejsce zamieszkania w Polsce.

Do wniosku w sprawie przyznania polskich świadczeń emerytalno-rentowych powinny być dołączone dokumenty stwierdzające datę urodzenia wnioskodawcy, ostatnie miejsce zamieszkania wnioskodawcy w Polsce (jeżeli wnioskodawca zamieszkuje w państwie, z którym Polski nie łączy umowa międzynarodowa w dziedzinie ubezpieczeń społecznych), okresy składkowe i nieskładkowe w Polsce (świadectwa pracy, legitymacje ubezpieczeniowe, zaświadczenie o odbyciu studiów wyższych) oraz wysokość wynagrodzenia osiąganego przez wnioskodawcę w czasie zatrudnienia w Polsce (zaświadczenie o zatrudnieniu i wynagrodzeniu, legitymacja ubezpieczeniowa). W przypadku braku dokumentów, które stwierdzają okresy składkowe i nieskładkowe w Polsce lub wysokości osiąganego wynagrodzenia, należy zwrócić się do zakładów pracy, w których wykonywane było zatrudnienie w Polsce. W postępowaniu o polskie świadczenia emerytalno-rentowe, dowody z dokumentów dotyczące zatrudnienia (ubezpieczenia) i wysokości wynagrodzeń w Polsce oraz pisemne zeznania świadków należy dołączać do wniosku w oryginale. Jako środek dowodowy w postępowaniu o świadczenia emerytalno-rentowe uznawane są także kopie ww. dokumentów poświadczone przez notariusza w Rzeczypospolitej Polskiej lub konsula Rzeczypospolitej Polskiej w państwie zamieszkania wnioskodawcy. 

Zgodnie z art. 132 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. nr 162, poz. 1118) emerytom i rencistom, którzy mieszkają za granicą w państwach, z którym Polski nie łączą umowy międzynarodowe w dziedzinie ubezpieczeń społecznych, świadczenia można wypłacić na ich wniosek osobom przez nich upoważnionym do odbioru, zamieszkałym w Polsce lub na rachunki bankowe emerytów lub rencistów w Polsce. Natomiast wnioski o wypłatę polskich świadczeń emerytalno-rentowych, przysługujących tym osobom przyjmują i świadczenia te wypłacają oddziały ZUS właściwe dla ostatniego miejsca zamieszkania przed wyjazdem za granicę. Inny sposób wypłaty polskich emerytur i rent osobom, które mieszkają za granicą może wynikać wyłącznie z postanowień umów międzynarodowych w dziedzinie ubezpieczeń społecznych. Postanowienia tych umów otwierają prawo do transferu przez ZUS polskich emerytur i rent osobom, które zamieszkują na stałe w państwach, z którymi Polska zawarła umowy dwustronne o zabezpieczeniu społecznym. W sytuacji, gdy umowy międzynarodowe nie regulują kwestii terminów wypłaty świadczeń, stosuje się w tym zakresie wewnętrzne przepisy, zgodnie, z którymi polskie świadczenia wypłaca się za miesiące kalendarzowe w dniu ustalonym w decyzji organu rentowego jako termin płatności świadczeń.