Zgodnie z art. 5b ust. 1 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (tekst jedn. Dz.U. z 2010 r., nr 51, poz. 307, z późn. zm.) za pozarolniczą działalność gospodarczą nie uznaje się czynności, jeżeli są spełnione łącznie następujące warunki:
• odpowiedzialność wobec osób trzecich za rezultat tych czynności oraz ich wykonywanie, z wyłączeniem odpowiedzialności za popełnienie czynów niedozwolonych, ponosi zlecający wykonanie tych czynności;
• są one wykonywane pod kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonych przez zlecającego te czynności;
• wykonujący te czynności nie ponosi ryzyka gospodarczego związanego z prowadzoną działalnością.
Powyższy przepis wprowadzono po to, aby wyeliminować zjawisko zmuszania przez pracodawców swoich pracowników do samozatrudnienia, aby obniżyć sobie koszty pracy.
Jeżeli wskazane wyżej przesłanki, określone w art. 5b ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych zachodzą, nie można mówić o prowadzeniu działalności gospodarczej, czyli także o samozatrudnieniu.
Samozatrudnienie to forma prowadzenia działalności, która oznacza, że to osoba samozatrudniona ponosi koszty związane z płaceniem podatków i składek na ubezpieczenie społeczne. Traci jednak uprawnienia pracownicze, które przysługują tylko dla osób zatrudnionych na podstawie przepisów Kodeksu pracy.
Przy samozatrudnieniu przedsiębiorca płaci składki na ubezpieczenie społeczne w wysokości 60 proc. przeciętnego wynagrodzenia, ma też prawo do preferencyjnych składek w ciągu 2 pierwszy lat prowadzenia działalności. Zasada ta nie dotyczy przedsiębiorców, którzy albo prowadzą działalność gospodarczą albo też w ciągu 60 miesięcy kalendarzowych przed rozpoczęciem działalności prowadziły pozarolnicza działalność gospodarczą.
Osoba prowadząca działalność gospodarczą w formie samozatrudnienia ma możliwość opodatkowania dochodów według liniowej 19-proc. stawki podatku lub też płacić podatek w formie zryczałtowanej. Także w przypadku wyboru formy opodatkowania są zalety i wady każdego z wymienionych wyżej rozwiązań. Podatek liniowy to niska stawka, ale też w takim wypadku nie można korzystać z ulg podatkowych. Podatnik opodatkowujący swoje dochody podatkiem liniowym nie może się także rozliczać wspólnie z małżonkiem lub jako osoba samotnie wychowująca dziecko.
Niewątpliwymi plusami samozatrudnienia jest natomiast możliwość obniżenia kosztów podatkowych, składek na ubezpieczenie społeczne oraz elastyczny czas pracy.
