Zgodnie z art. 4 § 1 pkt 3 KSH, spółka jednoosobowa oznacza spółkę kapitałową, której wszystkie udziały albo akcje należą do jednego wspólnika albo akcjonariusza, w przypadku jednoosobowej spółki z o.o. będą to oczywiście udziały należące do jednego wspólnika.
Mając powyższe na uwadze, KSH dopuszcza zatem możliwość funkcjonowania w polskim systemie prawnym i obrocie gospodarczym jednoosobowych spółek z o.o. – jedynym zakazem jest tworzenie jednoosobowej spółki kapitałowej przez jednoosobową spółkę z o.o. Omawiany szczególnego rodzaju typ sp. z o.o. może opierać się na pierwotnym zawiązaniu spółki albo zawiązaniu wtórnym w wyniku dokonanych czynności zgromadzenia w jednym ręku całego kapitału zakładowego. Oczywiście musimy pamiętać, że wtórne utworzenie jednoosobowej spółki z o.o. wymaga bezwzględnego wpisu do rejestru. W praktyce utworzenie wtórne takiej spółki odbywa się poprzez sprzedaż, darowiznę, zamianę, dziedziczenie, umorzenie udziałów, wyłączenie wspólnika, przekształcenie spółki akcyjnej w spółkę z o.o., połączenie, przekształcenie przedsiębiorstwa państwowego w jednoosobową spółkę z o.o., czy wreszcie nabycie wszystkich udziałów własnych przez spółkę.
Jak podkreśla A. Kidyba, podstawowymi cechami wyróżniającymi jednoosobową spółkę z o.o. na tle innych spółek prawa handlowego są:
- skupienie wszystkich udziałów w ręku jednego wspólnika;
- zasadniczy brak odpowiedzialności wspólnika za zobowiązania spółki;
- brak wielości więzi prawnych o charakterze kapitałowym zastępowany jest stosunkiem między wspólnikiem a spółką;
- oświadczenie woli jedynego wspólnika zastępuje umowę spółki;
- jedyny wspólnik wykonuje uprawnienia zgromadzenia wspólników;
- jedyny wspólnik nie ma prawa do reprezentowania spółki w organizacji;
- stosowanie przepisów do spółki jednoosobowej wymaga modyfikacji, w szczególności gdy jedyny wspólnik jest członkiem jednoosobowego zarządu;
- w sposób szczególny uregulowana jest dopuszczalność składania oświadczeń woli spółce (art. 173 KSH) i dokonywania czynności prawnych z samym sobą (art. 210 § 2 KSH).
Jak stanowi zatem art. 173 KSH – w przypadku gdy wszystkie udziały spółki przysługują jedynemu wspólnikowi albo jedynemu wspólnikowi i spółce, oświadczenie woli takiego wspólnika składane spółce wymaga formy pisemnej pod rygorem nieważności, chyba że ustawa stanowi inaczej. Tym samym uchwały podejmowane przez wspólnika jednoosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, wykonującego uprawnienia zgromadzenia wspólników, nie wymagają formy pisemnej z podpisem notarialnie poświadczonym. Z kolei art. 210 § 2 KSH wskazuje, że w przypadku gdy wspólnik jest zarazem jedynym członkiem zarządu, czynność prawna między tym wspólnikiem a reprezentowaną przez niego spółką wymaga formy aktu notarialnego. O każdorazowym dokonaniu takiej czynności prawnej notariusz zawiadamia sąd rejestrowy, przesyłając wypis aktu notarialnego.
