Małżeństwo Jarosław i Ewa M. zawarli z Mirosławem W. umowę dotyczącą pożyczki na kwotę 18 tys. zł. Pożyczkobiorcy w umowie zobowiązali się do zwrotu całej sumy wraz z odsetkami ustalonymi na kwotę 355 zł w przeciągu miesiąca. Ponadto ustalono, że w przypadku zwłoki w wypełnieniu zobowiązania pożyczkodawcy będą przysługiwały odsetki w wysokości 15% miesięcznie do czasu spłaty całości zadłużenia. Poza ustanowieniem hipoteki zwykłej na nieruchomości należącej do pożyczkobiorców, poddali się oni dobrowolnie egzekucji na zasadach określonych w art. 777 § 1 pkt 4 Kodeksu postępowania cywilnego. Na podstawie tego artykułu tytułem egzekucyjnym jest akt notarialny, w którym dłużnik poddał się egzekucji i który obejmuje obowiązek zapłaty sumy pieniężnej lub uiszczenia rzeczy oznaczonych, co do gatunku, ilościowo w akcie oznaczonych, albo też obowiązek wydania rzeczy indywidualnie oznaczonej, lokalu, nieruchomości lub statku wpisanego do rejestru, gdy termin zapłaty, uiszczenia lub wydania jest w akcie wskazany.
W 2007 roku sąd nadał klauzulę wykonalności umowie pożyczki. Sąd stwierdził jednocześnie, że odsetki od kwoty 18 335 zł należy obliczyć w wysokości uwzględniającej art. 359 § 21 Kodeksu cywilnego, bowiem uznał, że ustalenie odsetek w części przekraczającej ustawowe jest nieważne. Odsetki od sumy pieniężnej należą się tylko wtedy, gdy to wynika z czynności prawnej albo z ustawy, z orzeczenia sądu, bądź z decyzji innego właściwego organu. odsetek sytuacji, gdy wysokość odsetek nie jest w inny sposób określona, należą się odsetki ustawowe, których maksymalna wysokość nie może w stosunku rocznym przekraczać czterokrotności wysokości stopy kredytu lombardowego NBP. Jeżeli jednak wysokość odsetek wynikających z czynności prawnej przekracza wysokość odsetek maksymalnych, należą się odsetki maksymalne. Postanowienia umowne nie mogą wyłączać ani ograniczać przepisów o odsetkach maksymalnych, także w razie dokonania wyboru prawa obcego. W takim przypadku stosuje się przepisy ustawy, bowiem zastrzeganie w umowie pożyczki między osobami fizycznymi odsetek w wysokości nadmiernej niemającej uzasadnienia ani w wysokości inflacji, ani w zyskach osiąganych w ramach normalnej, rzetelnie prowadzonej działalności gospodarczej może być sprzeczne z zasadami współżycia społecznego.
Wierzyciel wnosząc zażalenie na postanowienie wskazywał na brak kompetencji sądu do badania ważności umowy w postępowaniu o nadanie aktowi notarialnemu klauzuli wykonalności. Sąd II instancji skierował do Sądu Najwyższego pytanie prawne o następującej treści:
„Czy w ramach prowadzonego postępowania klauzulowego o nadanie klauzuli wykonalności aktowi notarialnemu, w którym dłużnik poddał się egzekucji (art. 777 § 1 pkt 4 KPC) dopuszczalna jest ocena materialnoprawnej ważności czynności prawnej – zastrzeżenia umownego o odsetkach za opóźnienie (art. 481 § 1 KC)?”, a w razie udzielenia odpowiedzi twierdzącej: „Jakie winny być przyjęte kryteria prawne takiej oceny, w szczególności czy do odsetek za opóźnienie z art. 481 § 1 KC znajdują zastosowanie przepisy o odsetkach maksymalnych (art. 359 § 21–23 KC)?”.
Jak zaakcentowano w uzasadnieniu sąd powinien mieć uprawnienia do badania postanowień umowy pod kątem ich zgodności z prawem również w postępowaniu o nadanie klauzuli wykonalności. Sąd Najwyższy stwierdził jednak, że kwestia ważności umowy podlega badaniu przez sąd dopiero wówczas, gdy zostanie wniesione powództwo przeciwegzekucyjne na podstawie art. 840 KPC, nie zaś na etapie postępowania klauzulowego.
