Podstawowym przepisem odnoszącym się do prawnej możliwości stworzenia konsorcjum jest tak naprawdę art. 3531 Kodeksu cywilnego. Zgodnie z jego treścią, strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego.
W swej treści i konstrukcji prawnej konsorcjum jest bardzo zbliżone do spółki cywilnej – elementem wspólnym jest chociażby dążenie do osiągnięcia wspólnie wyznaczonego celu. Jak stanowi art. 860 KC, przez umowę spółki wspólnicy zobowiązują się dążyć do osiągnięcia wspólnego celu gospodarczego przez działanie w sposób oznaczony, w szczególności przez wniesienie wkładów. Umowa spółki powinna być stwierdzona pismem. Wspólnym celem konsorcjum może być przykładowo współdziałanie stron umowy obejmujące
- przygotowanie oferty,
- wewnętrzny podział zakresów robót lub usług świadczonych w ramach realizacji zamówienia,
- realizację pełnego zakresu zamówienia,
- wykonie zamówień uzupełniających, stosownie do rodzaju i zakresu robót lub usług objętych zamówieniem podstawowym.
Tak naprawdę konsorcjum przejawia zdecydowanie więcej zalet niż wad. Przede wszystkim oparcie regulacji prawnej takiego porozumienia na zasadzie swobody umów powoduje, że jego forma jest w zasadzie w 90% zależna od woli przystępujących do umowy stron. Jednocześnie brak konkretnych procedur w odniesieniu do ewentualnej rejestracji konsorcjum (która tak naprawdę nie jest wymagana) skutkuje szybkością i łatwością stworzenia takiej organizacji. Jedynym dokumentem potwierdzający fakt działania i istnienia konsorcjum jest umowa podpisana przez jego uczestników.
Kolejną zaletą konsorcjum jest to, że nie musi posiadać ono jakiejkolwiek struktury organizacyjnej czy hierarchicznej, tak jak ma to przykładowo miejsce w odniesieniu do spółek kapitałowych prawa handlowego. Oczywiście nic nie stoi na przeszkodzie, aby zainteresowane strony stworzyły władze konsorcjum, w praktyce jednak nie jest to często spotykane rozwiązanie. Pamiętajmy także, że omawiane zrzeszenie przedsiębiorców nie musi być wyposażone w odrębny majątek, nie stanowi także trwałego związku gospodarczego. Tak naprawdę konsorcjum może być zerwane w każdym momencie, decydujące znaczenie będą tu miały oczywiście dokładne zapisy umowne wiążące poszczególnych przedsiębiorców. W praktyce zatem umowa może zostać zawarta na czas określony np. 2 lat, jak również na czas osiągnięcia określonego celu np. uzyskania 40% wpływów na rynku usług hotelarskich. Wszystko zależy tak naprawdę od tego, jaki jest cel zakładanego konsorcjum i przedmiot działalności zrzeszających się podmiotów gospodarczych.
Mając powyższe na uwadze warto zauważyć, że kolejnym plusem omawianej organizacji jest to, że może ona zostać powołana do życia na potrzeby zrealizowania nawet jednorazowego przedsięwzięcia gospodarczego – np. zamówienia publicznego. Po jego wykonaniu konsorcjum może zatem ulec likwidacji. Minusem jest jednak brak posiadania przez konsorcjum osobowości prawnej , nie może ono być także samodzielnym podmiotem praw czy obowiązków odrębnym od członków konsorcjum. Powyższe wady nie są jednak znaczące, zwłaszcza, gdy porównamy sobie plusy jakie powstają przy tego typu zrzeszeniach.
