Kto płaci za leczenie skazanego?

 

 

Istota przedstawionego zagadnienia prawnego sprowadza się do odpowiedzi na pytanie, czy osoba, której udzielono przerwy w wykonywaniu kary pozbawienia wolności na podstawie art. 153 § 1 k.k.w. jest skazanym w rozumieniu art. 102 pkt 1 k.k.w. i art. 115 §1 k.k.w. Pierwszy z tych przepisów stanowi m.in., że skazany ma prawo do świadczeń zdrowotnych i odpowiednich warunków higieny, a drugi, że skazanemu zapewnia się bezpłatne świadczenia zdrowotne, leki i artykuły sanitarne.

 

Zgodnie z art. 153 § 1 k.k.w. sąd penitencjarny udziela przerwy w wykonaniu kary pozbawienia wolności w przypadku określonym w art. 150 § 1 k.k.w. do czasu ustania przeszkody. W art. 150 § 1 k.k.w. mowa jest o chorobie psychicznej lub innej ciężkiej chorobie uniemożliwiającej wykonanie kary. Natomiast w art. 154 k.k.w. wprowadzono szczególną zasadę dotyczącą wykonalności orzeczeń sądu w przedmiocie udzielenia przerwy. Postanowienie takie podlega, bowiem wykonaniu bezzwłocznie, jeżeli zostało wydane na wniosek prokuratora albo jeżeli prokurator oświadczył, że nie sprzeciwia się udzieleniu przerwy. W takiej sytuacji postanowienie w przedmiocie udzielenia przerwy podlega wykonaniu z chwilą wydania, a skazany zostaje zwolniony z zakładu karnego. Skazany w okresie przerwy podlega wprawdzie rygorom kodeksu karnego wykonawczego, jednak nie w zakresie określonym przez przepisy dotyczące wykonania kary pozbawienia wolności. Czas trwania przerwy nie jest zaliczany na poczet tej kary. Powyższe, a także wykładnia gramatyczna pojęcia „przerwy” w wykonaniu kary pozbawienia wolności, prowadzi do wniosku, że osoba skazana na tę karę nie odbywa jej w trakcie przerwy orzeczonej na podstawie art. 153 § 1 k.k.w. W konsekwencji nie jest skazanym w rozumieniu art. 102 pkt 1 k.k.w. i art. 115 § 1 k.k.w

 

Argumentów na rzecz takiego stanowiska dostarcza także wykładnia systemowa i funkcjonalna art. 102 pkt 1 k.k.w. i art. 115 § 1 k.k.w. Wykładnia systemowa tych przepisów zawartych w części dotyczącej wykonywania kary pozbawienia wolności, a nie wśród przepisów ogólnych kodeksu, wskazuje jednoznacznie, iż są one adresowane do osób pozbawionych wolności. Nie ulega przy tym wątpliwości, że celem uregulowań zawartych w art. 102 pkt 1 k.k.w. i art. 115 § 1 k.k.w. było zapewnienie świadczeń zdrowotnych osobie, która faktycznie odbywa karę pozbawienia wolności. Katalog praw zawartych w tych przepisach jednoznacznie wskazuje, że tyczy on osoby przebywającej w zakładzie karnym. Poza tym, Państwo jest zobowiązane zapewnić takiej osobie odpowiednie, humanitarne warunki odbywania kary. Zachowuje ona przecież prawa i wolności obywatelskie, a ich ograniczenie może wynikać jedynie z ustawy oraz z wydanego na jej podstawie prawomocnego orzeczenia. Podstawowym wyznacznikiem praw osoby pozbawionej wolności jest wynikająca z art. 4 k.k.w. zasada, iż kary, środki karne, zabezpieczające i zapobiegawcze wykonuje się w sposób humanitarny, z poszanowaniem godności ludzkiej skazanego. Artykuł 4 k.k.w. nawiązuje bezpośrednio do międzynarodowych aktów dotyczących ochrony praw człowieka. Poszanowanie godności każdego człowieka, w tym osoby pozbawionej wolności, należy do fundamentalnych zasad polskiego porządku konstytucyjnego. Dlatego też w art. 102 pkt 1 k.k.w. wymieniono prawo skazanego do odpowiedniego ze względu na zachowanie zdrowia wyżywienia, odzieży, warunków bytowych, pomieszczeń oraz świadczeń zdrowotnych i odpowiednich warunków higieny. Osoba pozbawiona wolności nie ma w tym zakresie możliwości wyboru i jest całkowicie zależna od działań organów państwowych. Natomiast osoba przebywająca na wolności sama odpowiada za zapewnienie swoich warunków życia, a w sytuacjach trudnych powinna jej zostać zapewniona pomoc w trybie ustawy o pomocy społecznej. Powyższe argumenty uzasadniają wniosek, że osoba, której udzielono przerwy w wykonaniu kary na podstawie art. 153 § 1 k.k.w. nie jest skazanym uprawnionym do bezpłatnej opieki medycznej określonej w art. 115 § 1 k.k.w. Sąd Okręgowy powziął wątpliwość, czy takie rozumienie art. 115 § 1 k.k.w. jest do pogodzenia z zasadami równości wobec prawa oraz równego traktowania przez władzę publiczną.

 

Przystępując do rozważań nad treścią tej wątpliwości, należy stwierdzić, że to właśnie zasada równości wobec prawa stanowi argument na poparcie zajętego stanowiska. Uznanie, że skazani, którym udzielono przerwy mają prawo do bezpłatnej opieki zdrowotnej stanowiłoby, bowiem nadmierne uprzywilejowanie osób prawomocnie skazanych na karę pozbawienia wolności w stosunku do innych obywateli Tytułem uprzywilejowania byłby fakt ciężkiego naruszenia prawa, prowadzący w konsekwencji do osadzenia w zakładzie karnym. Osoby, które nie dopuściły się takiego naruszenia muszą uzyskać tytuł do ubezpieczenia i opłacać składki na ubezpieczenie zdrowotne w trybie określonym przez właściwe przepisy.

 

Na marginesie, w orzecznictwie Sądu Najwyższego ukształtował się pogląd, iż koszty świadczeń spełnionych w sytuacji zagrożenia zdrowia lub życia  ponosi Narodowy Fundusz Zdrowia. Pogląd ten dotyczy nie tylko świadczeń dla osób ubezpieczonych, ale również świadczeń dla osób nieubezpieczonych.