Zgodnie z art. 5 ust. 1 ustawy jej przepisy mają zastosowanie m.in. do przedsiębiorców. Natomiast do pojęcia przedsiębiorcy ustawa odsyła do odpowiednich postanowień ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93, z późn. zm.), w której przedsiębiorca jest zdefiniowany jako osoba fizyczna (…), prowadząca we własnym imieniu działalność gospodarczą lub zawodową.
W związku z powyższym tzw. zdolność upadłościową posiadają również osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą, z wyjątkiem osób fizycznych prowadzących gospodarstwo rolne (art. 6 pkt. 5 u.p.u.n.).
Ustawa reguluje również szczególne przypadki, w których można ogłosić upadłość osoby fizycznej – przedsiębiorcy. I tak:
1. w razie śmierci przedsiębiorcy można ogłosić jego upadłość, jeżeli wniosek o ogłoszenie upadłości został złożony w terminie roku od dnia jego śmierci. Wniosek o ogłoszenie upadłości może złożyć wierzyciel, a także spadkobierca, oraz małżonek i każde z dzieci lub rodziców zmarłego, chociażby nie dziedziczyli po nim spadku (art. 7 u.p.u.n.)
2. można żądać ogłoszenia upadłości osoby fizycznej, która była przedsiębiorcą, także po zaprzestaniu prowadzenia przez nią działalności gospodarczej, jeżeli od dnia wykreślenia z właściwego rejestru nie upłynął rok (art. 8 ust. 1 u.p.u.n.)
3. można żądać ogłoszenia upadłości osoby fizycznej, która faktycznie prowadziła działalność gospodarczą, nawet wówczas, gdy nie dopełniła obowiązku jej zgłoszenia we właściwym rejestrze (art. 9 u.p.u.n.)
Podstawą do ogłoszenia upadłości jest niewypłacalność, czyli niewykonywanie przez dłużnika (w naszym przypadku osoby fizycznej prowadzącej działalność gospodarczą) jego wymagalnych zobowiązań pieniężnych. Obecne brzmienie art. 11 ust. 1 u.p.u.n. ogranicza stan niewypłacalności tylko do zobowiązań pieniężnych, to jest takich, w których przedmiotem świadczenia jest pieniądz. Niewykonywanie zobowiązań powinno odnosić się do zobowiązań „wymagalnych”. Wymagalność zobowiązania oznacza stan, w którym wierzyciel ma prawną możliwość żądania zaspokojenia przysługującej mu wierzytelności.
Sąd może jednak – na podstawie art. 12 ust. 1 u.p.u.n. – oddalić wniosek o ogłoszenie upadłości, jeżeli opóźnienie w wykonaniu przez przedsiębiorcę jego zobowiązań nie przekroczy trzech miesięcy, a suma niewykonanych zobowiązań nie przekroczy 10 proc. wartości bilansowej przedsiębiorstwa dłużnika. W powyższej sytuacji sąd będzie jednak musiał ogłosić upadłość, jeżeli niewykonanie zobowiązań przez dłużnika ma charakter trwały albo gdy oddalenie wniosku może spowodować pokrzywdzenie wierzycieli. Ponadto Sąd jest bezwzględnie zobligowany do oddalenia wniosku o ogłoszenie upadłości, jeżeli majątek niewypłacalnego dłużnika nie wystarcza na zaspokojenie kosztów postępowania upadłościowego.
Do zgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości uprawniony jest sam dłużnik lub każdy z jego wierzycieli, przy czym na dłużniku – w przeciwieństwie do wierzycieli – ciąży ustawowy obowiązek zgłoszenia w sądzie wniosku o ogłoszenie upadłości nie później niż w terminie dwóch tygodni od dnia, w którym wystąpiła podstawa do ogłoszenia upadłości.
Od momentu złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości do wydania przez sąd orzeczenia w przedmiocie upadłości, zasadniczo nie zmienia się sytuacja prawna przedsiębiorcy, którego dotyczy wniosek. Nadal musi on m.in. płacić podatki, czy odprowadzać składki do ZUS. Osoba taka nadal może normalnie prowadzić swoją działalność gospodarczą.
Sytuacja zmienia się diametralnie w momencie ogłoszenia upadłości przedsiębiorcy, bowiem wówczas upadły jest obowiązany wskazać i wydać syndykowi cały swój majątek, a także wydać wszystkie dokumenty dotyczące jego działalności, majątku oraz rozliczeń, w szczególności księgi rachunkowe, inne ewidencje prowadzone dla celów podatkowych i korespondencję – jeżeli ogłoszono upadłość obejmującą likwidację majątku. Ponadto z dniem ogłoszenia upadłości majątek upadłego staje się masą upadłości, która służy zaspokojeniu wierzycieli upadłego (art. 61 u.p.u.n.). Masę upadłości stanowi cały majątek należący do upadłego nie tylko w dniu ogłoszenia upadłości, ale także nabyty przez upadłego w toku postępowania upadłościowego, z wyjątkami wskazanymi w ustawie.
Na podstawie art. 30 ust. 1 pkt. 2 ustawy z dnia 2 lipca 2004r. o swobodzie działalności gospodarczej (Dz. U. z 2010r., Nr 220, poz. 1447 ze zm.), przedsiębiorca jest zobowiązany do złożenia wniosku o wykreślenie wpisu z Centralnej Ewidencji Działalności i Informacji Gospodarczej w terminie 7 dni od dnia trwałego zaprzestania wykonywania działalności gospodarczej. Ustawa nie precyzuje jednak pojęcia trwałego zaprzestania wykonywania działalności gospodarczej. W aspekcie powyższego obowiązku, również w ustawie – Prawo upadłościowe i naprawcze nie znajdziemy postanowień odnoszących się do tego pojęcia. Powyższe ustawy nie precyzują czy 7 – dniowy termin należy liczyć od dnia wydania postanowienia Sądu o ogłoszeniu upadłości, od jego uprawomocnienia się, czy też może od zakończenia postępowania upadłościowego?
Odpowiednich wskazówek można szukać w ustawach. Art. 51 ust. 2 u.p.u.n. stanowi, że postanowienie o ogłoszeniu upadłości jest skuteczne i wykonalne z dniem jego wydania, natomiast art. 52 mówi, że data wydania takiego postanowienia jest datą upadłości. Ponadto, jak już była o tym mowa wyżej, upadły ma obowiązek wydania syndykowi nie tylko całego majątku, ale i wszystkich dokumentów dotyczących jego działalności, a art. 61 u.p.u.n. określa skutek jaki odnosi ogłoszenie upadłości w stosunku do majątku upadłego, t.j. staje się on masą upadłości, która służy zaspokojeniu wierzycieli. Przepisy te mogą nam wskazywać, że trwałe zaprzestanie wykonywania działalności gospodarczej następuje w dniu ogłoszenia upadłości i wówczas przedsiębiorca powinien złożyć wniosek o wykreślenie wpisu z Centralnej Ewidencji Działalności i Informacji Gospodarczej.
Ustawa o swobodzie działalności gospodarczej przewiduje także wykreślenie z CEIDG z urzędu – w drodze decyzji administracyjnej ministra właściwego do spraw gospodarki. Może to nastąpić m.in. w przypadku:
1. gdy prawomocnie orzeczono zakaz wykonywania działalności gospodarczej przez przedsiębiorcę,
2. stwierdzenia trwałego zaprzestania wykonywania przez przedsiębiorcę działalności gospodarczej.
Na podstawie art. 31 ust. 3 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej, Sąd zgłasza do CEIDG m.in. informacje o ogłoszeniu upadłości, niezwłocznie nie później niż w terminie 7 dni roboczych od dnia uprawomocnienia się postanowienia wydanego w postępowaniu upadłościowym. W związku z uzyskaniem takiej informacji przez ministra właściwego do spraw gospodarki, który prowadzi CEIDG, powinna zostać wydana przez niego decyzja o wykreśleniu danego przedsiębiorcy z CEIDG z urzędu.
