Przykładem sieci franczyzowych są między innymi McDonald’s, KFC, Lewi’s, Reserved czy Telepizza. Umowa franczyzy, zgodnie z którą dwa niezależne prawnie i finansowo podmioty gospodarcze decydują się na długookresową i stałą współpracę, zaliczana jest do umów nienazwanych, które nie są uregulowane przepisami prawa cywilnego. Na podstawie takiej umowy jeden z przedsiębiorców, zwany franczyzodawcą, udostępnia drugiemu przedsiębiorcy, zwanemu franczyzobiorcą, tzw pakiet franczyzowy.
Pakiet ten zawiera sposób prowadzenia danej działalności gospodarczej, szereg uprawnień i obowiązków oraz upoważnienie do działalności na określonym terytorium. W ten sposób franczyzodawca udostępnia prawa do korzystania z patentów, praw autorskich, znaku firmowego, towarowego, wzorów użytkowych i zdobniczych, wystroju wnętrz, symboliki, specjalnej wiedzy na temat prowadzenia danego biznesu z sukcesem (tzw. know-how), tajemnic handlowych, sposobu organizacji i zarządzania przedsiębiorstwem. Franczyzodawca przekazuje również własne informacje i doświadczenia o charakterze technicznym, umożliwia szkolenia kadry i pomoc własnych instruktorów a także organizuje kampanie promocyjne. Ponadto zapewnia także stałe wsparcie, pomoc i doradztwo. W zamian za to franczyzobiorca zobowiązany jest do świadczeń pieniężnych na rzecz franczyzodawcy.
Franczyzobiorca płaci franczyzodawcy tzw. opłatę wstępną za udzielenie licencji oraz, zwykle co miesiąc, uiszcza opłatę franczyzową stanowiącą pewien procent dochodów. Opłata ta może być również uiszczana pośrednio w marżach produktów kupowanych od franczyzodawcy. Pieniądze te są przeznaczane między innymi na badania marketingowe, opracowywanie nowych produktów i kampanie reklamowe.
Firma działająca w ramach sieci franczyzowej zachowuje pełną niezależność gospodarczą, prawną i organizacyjną, choć na franczyzobiorcy ciąży obowiązek prowadzenia działalności zgodnie z koncepcją franczyzodawcy. Franczyzobiorca finansuje zasadniczą część inwestycji w otwarcie punktu i zakup towaru oraz jest właścicielem mienia znajdującego się w firmie. Za to przez cały czas trwania umowy franczyzodawca jest wyłącznym właścicielem znaku towarowego i marki sieci. Jednak prawa udostępniane franczyzobiorcy nie mają charakteru wyłącznego. Franczyzodawca może bowiem zawierać umowy franczyzowe z innymi przedsiębiorcami. W ten sposób powstaje sieć przedsiębiorców, z których każdy rozlicza się samodzielnie, jednak wszyscy zorganizowani są według jednego wzoru, opracowanego przez franczyzodawcę.
Zasady współpracy obu stron reguluje umowa franczyzy. Powinna ona dokładnie określać prawa i obowiązki stron oraz wszelkie inne istotne warunki ich współpracy. Strony mogą oczywiście swobodnie kształtować zakres swoich praw i obowiązków, pod warunkiem, że nie będzie to sprzeczne z właściwością tej umowy, ustawą ani zasadami współżycia społecznego. Oczywiście umowa musi zapewniać franczyzodawcy ochronę praw własności przemysłowej i intelektualnej oraz gwarantować utrzymanie jednolitego wizerunku i reputacji sieci. Prawa i obowiązki stron mogą ulegać zmianie w zależności od etapu rozwoju przedsiębiorstwa franczyzobiorcy. Ponadto umowa może zawierać dodatkowe postanowienia dotyczące między innymi kar umownych, zabezpieczeń wierzytelności franczyzodawcy, czy ustaleń ewentualnych obowiązków stron po zakończeniu współpracy (np. zachowanie tajemnic handlowych).
