W świetle obowiązującego prawa (rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 23 marca 2004 r. w sprawie podmiotów, w których jest wykonywana kara ograniczenia wolności oraz praca społecznie użyteczna Dz. U. Nr 56, poz. 544) – obowiązek ubezpieczenia skazanych od następstw nieszczęśliwych wypadków i od odpowiedzialności cywilnej z tytułu wyrządzenia osobie trzeciej szkody przy wykonywaniu pracy spoczywa na podmiocie, w którym wykonywana jest praca. Natomiast koszty ubezpieczenia pokrywa podmiot, w którym wykonywana jest prawa. Aktualnie podmiot ten ponosi także koszty związane z poddaniem skazanych badaniom lekarskim, wyposażeniem w odzież ochronną i obuwie robocze oraz zapewnieniem środków ochrony indywidualnej, przeszkoleniem w pełnym zakresie z przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, wypłaty zryczałtowanego wynagrodzenia pracowników.
Ponoszenie wskazanych kosztów przez podmiot, w którym nieodpłatna, kontrolowana praca na cele społeczne i praca społecznie użyteczna jest wykonywana, stanowi jedną z najważniejszych przeszkód w realnym wykonaniu kary ograniczenia wolności i pracy społecznie użytecznej. W rezultacie, czego zaproponowano zmianę § 4 ust. 3 obecnie obowiązującego rozporządzenia oraz obciążenie kosztami ubezpieczenia od następstw nieszczęśliwych wypadków Skarbu Państwa. Zgodnie z zaproponowanym art. 56a §1 Kodeksu karnego wykonawczego koszty związane z ubezpieczeniem od następstw nieszczęśliwych wypadków skazanych wykonujących nieodpłatną, kontrolowaną pracę na cele społeczne i prace społecznie użyteczną ponosi Skarb Państwa. Ma to na celu wyeliminowanie skutków roszczeń, które wynikają z nieszczęśliwych wypadków mogących mieć miejsce podczas wykonywania przez skazanych pracy. W zaplanowanej regulacji ominięto obowiązek ubezpieczenia skazanych, którzy wykonują pracę od odpowiedzialności cywilnej za wyrządzoną podczas wykonywania kary szkodę. W sytuacji, gdy skazany podczas wykonywania pracy dopuści się umyślnego zniszczenia mienia, odpowiadać będzie za popełnienie przestępstwa z art. 288 Kodeksu karnego lub wykroczenia z art. 124 Kodeksu karnego wykonawczego, co rodzi także zobowiązanie sprawcy do naprawienia szkody wyrządzonej przestępstwem. Objęcie ubezpieczeniem skazanych w zakresie OC skutkować może w praktyce przejęciem odpowiedzialności cywilnej przez firmę ubezpieczeniową, która tego rodzaju sytuacje będzie musiała uwzględnić, ustalając wysokość stawki ubezpieczenia.
W §2 przepisy określają krąg przedmiotów, które podlegają planowanemu ubezpieczeniu. Regulacja wskazuje również dwie przesłanki, które muszę wystąpić obligatoryjnie, aby można było w przypadku osoby skazanej zawrzeć umowę ubezpieczenia, tj. praca jest wykonywana na podstawie prawomocnego orzeczenia sądu oraz ubezpieczenie obejmuje skazanych tylko w czasie wykonywania pracy. Nie poszerzono zakresu obowiązywania ubezpieczenia na czas „drogi do pracy” i „drogi z pracy”, gdyż praca wykonywana jako kara ograniczenia wolności lub praca społecznie użyteczna, nie jest pracą w rozumieniu Kodeksu pracy.
Projekt wprowadza w § 3 ust. 1 pojęcie minimalnej i maksymalnej sumy ubezpieczenia, określając jednocześnie ich poziom, co do jednego zdarzenia losowego, na kwoty stanowiące odpowiednio równowartość 250% i 1 250% minimalnego wynagrodzenia za pracę, obowiązującego w dacie zawierania umowy ubezpieczenia. Przyjęcie wartości procentowej w stosunku do wynagrodzenia minimalnego zapewni wzrost realnej kwoty ubezpieczenia bez konieczności nowelizacji rozporządzenia. Dotychczas stosowana praktyka ubezpieczeniowa dla osób, które odbywają karę pozbawienia wolności w warunkach zakładu karnego wskazuje, że wysokość kwoty ubezpieczenia wynosi od 2 000 złotych do 5 000 złotych. Na podstawie wskazanych kwot ubezpieczenia, w § 3 projektu ustalono minimalną sumę ubezpieczenia na 250% minimalnego wynagrodzenia, co stanowi obecnie kwotę około 2 000 złotych. Ustalając maksymalną sumę ubezpieczenia na 1 250% minimalnego wynagrodzenia , co stanowi obecnie kwotę około 10 000 złotych, miano na uwadze, z jednej strony konieczność ograniczenia wydatków ponoszonych przez Skarb Państwa, z drugiej zaś konieczność uwzględnienia przy ustalaniu sumy ubezpieczenia specyfiki wykonywanej pracy i związanego z tym ryzyka zaistnienia nieszczęśliwych wypadków i potencjalnych ich skutków. Tak określona suma ubezpieczenia powinna zapewnić niezbędną rekompensatę finansową w sytuacji zaistnienia zdarzenia losowego o znamionach nieszczęśliwego wypadku, skazanego wykonującego nieodpłatną, kontrolowana pracę na cele społeczne lub pracę społecznie użyteczną.
Zgodnie z projektem podmiotem zobowiązanym do zawierania umów ubezpieczenia jest dyrektor sądu okręgowego w okręgu, którego jest wykonywana przez skazanego nieodpłatna, kontrolowana praca na cele społeczne lub praca społecznie użyteczna. Powinien on zabezpieczyć w budżecie środki finansowe na pokrycie kosztów ubezpieczenia. Zawierając umowę ubezpieczenia powinien on kierować się ogólnymi zasadami wynikającymi z ustawy Prawo o zamówieniach publicznych, liczbą osób objętych ubezpieczeniem – wg liczby skazanych z poprzedniego roku kalendarzowego, podaną przez prezesa sądu okręgowego. W zaplanowanym rozporządzeniu dyrektor sądu okręgowego został również zobowiązany do zachowania ciągłości ubezpieczenia od następstw nieszczęśliwych wypadków skazanych, wykonujących nieodpłatną, kontrolowaną pracę na cele społeczne lub pracę społecznie użyteczną.
