Spis treści
Czym są powództwa przedstawicielskie?
Powództwa przedstawicielskie nazywane również „nowymi postępowaniami grupowymi” to nowe narzędzia ułatwiające konsumentom grupowe dochodzenie roszczeń. Do złożenia pozwu dotyczącego roszczenia potrzeba bowiem co najmniej 10 konsumentów, którzy zgodzą się na bycie reprezentowanym w konkretnym powództwie. Jak podkreśla UOKiK, obowiązuje przy tym forma „opt-in” – jeśli jesteś poszkodowanym i chcesz przystąpić do postępowania, musisz wyrazić taką wolę.
Podmiot upoważniony
Podmiotem upoważnionym jest podmiot upoważniony wpisany do rejestru przez UOKiK oraz podmiot upoważniony wpisany do wykazu podmiotów upoważnionych prowadzonego przez Komisję Europejską. Podmiotem upoważnionym może być np. uznana organizacja pozarządowa, która w imieniu konsumentów przygotowuje pozew i wszystkie formalności. Z urzędu takim podmiotem jest Rzecznik Finansowy.
Podmiot upoważniony musi prowadzić niezarobkową działalność na rzecz ochrony interesów konsumentów co najmniej 12 miesięcy przed dniem złożenia wniosku o wpis do rejestru UOKiK. Ponadto musi:
- być osobą prawną,
- statutowo zajmować się ochroną konsumentów oraz
- zachować niezależność i nie podlegać wpływom innych podmiotów.
Podmiot upoważniony w pozwie może zażądać stwierdzenia praktyk naruszających ogólne interesy konsumentów. Wówczas występuje do sądu bez udziału konsumentów. Jeśli jednak w tym samym lub oddzielnym postępowaniu żąda od przedsiębiorcy konkretnych roszczeń, np. zwrotu określonej kwoty – wówczas musi zebrać grupę co najmniej 10 poszkodowanych.
Grupowe postępowania krajowe i grupowe postępowania transgraniczne
Grupowe postępowania krajowe wytaczane są przed sądem okręgowym w Polsce przez podmiot upoważniony wpisany do rejestru prowadzonego przez Prezesa UOKiK. Podmiot upoważniony może zażądać stwierdzenia stosowania praktyki naruszającej ogólne interesy konsumentów i nakazania zaniechania jej stosowania. W takim przypadku może wystąpić do sądu bez udziału konsumentów. Może również żądać od przedsiębiorcy konkretnych roszczeń na rzecz konsumentów, np. zwrotu określonej kwoty, wymiany towaru, rozwiązania umowy. Konieczne jest wtedy zebranie grupy co najmniej 10 poszkodowanych.
Z kolei grupowe postępowania transgraniczne wytaczane są przed sądem lub organem przez podmiot upoważniony wpisany do wykazu przez Komisję Europejską. Postępowanie prowadzone jest w innym państwie niż to, w którym podmiot upoważniony został wyznaczony.
Co zyskują konsumenci?
Wykaz korzyści dla konsumentów szczegółowo wymienił UOKiK. Wskazał on, że:
- powództwa grupowe (powództwa przedstawicielskie) będą wytaczane przeciwko przedsiębiorcom, którzy stosują praktyki naruszające ogólne interesy konsumentów. Lista spraw, które mogą trafić tą drogą do sądu, jest długa. Obejmuje różne branże, w których przedsiębiorcy prowadzą sprzedaż lub świadczą usługi konsumentom. Będą więc to: przewoźnicy, przedsiębiorcy świadczący usługi na odległość, producenci żywności, kosmetyków, instytucje finansowe i banki, telekomy, ubezpieczyciele, biura podróży oraz wiele innych.
- grupa nie musi ujednolicać wysokości roszczeń. Co więcej, mogą w niej znaleźć się poszkodowani przez naruszenie tego samego prawa, nie tylko w tym samym zdarzeniu. W praktyce oznacza to, że przykładowo turyści reklamujący nieudane wakacje mogą w jednym pozwie żądać różnych rekompensat w związku z niewłaściwym wykonaniem różnych umów przez to samo biuro podróży.
- konsument nie jest stroną postępowania i nie ponosi jego kosztów. Jedyna opłata, jaka może się pojawić, to koszt przystąpienia do grupy, którą pobiera podmiot upoważniony. Ustawa określa maksymalny próg tej opłaty, czyli 5 proc. wartości roszczenia. Jednocześnie nie więcej niż 1 tys. zł – w sprawach o roszczenia niepieniężne oraz 2 tys. zł – o pieniężne. Jeśli powództwo przedstawicielskie będzie wytaczał Rzecznik Finansowy, takich wydatków w ogóle nie będzie.
- nie ma kaucji w takich pozwach, a w przypadku ugody konsument może oświadczyć wystąpienie z powództwa, gdy nie jest zadowolony z rozstrzygnięcia. Wtedy taka ugoda go nie wiąże, więc może wytoczyć powództwo indywidualnie albo przystąpić do innego pozwu grupowego. Ustawa daje również konsumentom możliwość dokonania zmiany podmiotu upoważnionego. Może to być swobodna decyzja grupy albo sytuacja, gdy podmiot upoważniony zostanie wykreślony z rejestru.
