Spis treści
Dotychczas w prawie europejskim uregulowane są następujące formy prowadzenia działalności gospodarczej na terenie Unii:
- spółka europejska – SE
- europejskie zgrupowanie interesów gospodarczych – EZIG
- spółdzielnia europejska – SCE
Obecnie trwają prace nad wprowadzeniem trzech kolejnych form czyli europejskiej spółki prywatnej – ESP, europejskiej spółki wzajemnej oraz stowarzyszenia europejskiego.
Spółka europejska (łac. Societas Europea, ang. European Company), zwana również europejską spółką akcyjną to forma prowadzenia działalności gospodarczej na obszarze całej Unii Europejskiej, regulowana przez przepisy wspólnotowe.
Oficjalny skrót w całej Unii Europejskiej dla tej formy to SE. Nowy typ spółki jest doskonałą formą prowadzenia działalności dużych rozmiarów, zwłaszcza międzynarodowych. Jej istotą jest stworzenie podmiotu, który skupia działalność podmiotów z różnych państw, łącząc potencjały gospodarcze podmiotów państw Unii. Spółka europejska jest odpowiednikiem krajowej spółki akcyjnej. Podlega rejestracji w rejestrze handlowym tego państwa, w którym znajduje się jej statutowa siedziba (w Polsce w Krajowym Rejestrze Sądowym). Spółka ta uregulowana jest w prawie europejskim przepisami rozporządzenia Nr 2157/2001/WE z dnia 8 października 2001r. w sprawie statutu spółki europejskiej (SE) oraz dyrektywy 2001/86/WE z dnia 8 października 2001r. uzupełniającej statut spółki europejskiej w odniesieniu do zaangażowania pracowników. Uzupełnieniem tych przepisów w Polsce jest Ustawa z dnia 4 marca 2005r. o europejskim zgrupowaniu interesów gospodarczych i spółce europejskiej (Dz. U. z 2005r., Nr 62, poz. 551 ze zm.).
Spółka europejska może być założona przez spółki akcyjne lub spółki z ograniczoną odpowiedzialnością
Z racji międzynarodowego charakteru procedura tworzenia spółki jest różnorodna. Może ona powstać na cztery sposoby. Pierwszym z nich jest połączenie spółek akcyjnych. Musi ich być co najmniej dwie i każda z nich musi podlegać reżimowi prawnemu innego państwa. Istnieją dwa typy połączenia. Jednym jest fuzja, gdzie podmioty łącząc się ze sobą zawiązują nowy, drugim zaś inkorporacja, w której jeden podmiot przejmuje pozostałe. Ustawa o europejskim zgrupowaniu interesów gospodarczych i spółce europejskiej doprecyzowuje ten tryb tworzenia spółki. Zakłada ona, że jeżeli utworzona spółka ma mieć siedzibę poza granicami Polski, uchwała o połączeniu musi zostać podjęta w drodze imiennego i jawnego głosowania. Każdy akcjonariusz posiada wówczas jeden głos.
Jeżeli akcjonariusz nie chce przekształcenia i głosuje przeciwko niemu, może żądać wykupu swoich akcji. Drugim sposobem utworzenia spółki europejskiej jest przekształcenie spółki akcyjnej, która od co najmniej dwóch lat posiada spółkę zależną (spółka nad którą posiada kontrolę) w innym państwie członkowskim. Trzecią możliwością jest utworzenie przez spółki akcyjne i z o. o., posiadające siedziby w różnych państwach lub posiadające od dwóch lat spółki zależne w innych państwach, spółki holdingowej. Istotą tego trybu jest utworzenie międzynarodowej grupy podmiotów gospodarczych, ze spółką europejską na czele. Spółki tworzące tę strukturę stają się spółkami zależnymi spółki europejskiej, która posiada większość akcji lub udziałów w tych spółkach. Funkcjonują one nadal w obrocie i posiadają osobowość prawną. Ostatnim, czwartym sposobem, jest utworzenie pionowej struktury, przez podmioty gospodarcze takie jak spółki kapitałowe, osobowe i inne osoby prawne, z których co najmniej dwa od dwóch lat podlegają reżimom prawnym rożnych państw. W tym przypadku podmioty te tworzą spółkę zależną – spółkę europejską, do której wnoszą wkłady.
Przepisy regulujące organizację przedmiotowej spółki gwarantują pracownikom udział w zarządzaniu spółką, co najmniej na takim poziomie zaangażowania, jaki posiadali w spółkach uczestniczących w tworzeniu spółki europejskiej.
Możliwość założenia SE mają spółki, których kapitał akcyjny wynosi co najmniej 120 000 euro. Dla niektórych rodzajów działalności może być ustalony przez państwo członkowskie, wyższy kapitał minimalny, np. dla sektora bankowego czy ubezpieczeniowego. Ponieważ w państwach członkowskich UE obowiązują różne sposoby administrowania spółkami akcyjnymi ustawodawca europejski uwzględnił to przewidując możliwość wyboru przez akcjonariuszy pomiędzy systemem monistycznym i dualistycznym. Organami spółki są walne zgromadzenie oraz w przypadku przyjęcia systemu dualistycznego organ nadzorujący (rada nadzorcza) i organ zarządzający (zarząd).W razie przyjęcia systemu monistycznego jest to organ administrujący stosownie do formy wybranej w statucie spółki (rada administrująca). Z uwagi na to, że przepisy Kodeksu spółek handlowych dotyczące spółki akcyjnej oparte są na modelu dualistycznym w Ustawie o europejskim zgrupowaniu interesów gospodarczych i spółce europejskiej szczegółowo uregulowano model monistyczny. Ustawa wprowadza do polskiego prawa spółek nową kategorię funkcjonariusza spółki (właściwego wyłącznie dla spółki europejskiej, w której statucie przyjęto system monistyczny), zwanego dyrektorem wykonawczym, który nie będąc członkiem organu osoby prawnej ani też kolegialnie nie tworząc takiego organu, pozostaje przedstawicielem spółki.
Spółki europejskie oraz spółki zarejestrowane w Polsce mogą prowadzić działalność gospodarczą na terenie Polski na takich samych zasadach. Różnice dotyczą natomiast prowadzenia działalności poza granicami Polski Spółki zarejestrowane w Polsce, które chcą prowadzić działalność na terenie UE, muszą czynić to w formie prawnej zgodnej z prawem krajowym państwa członkowskiego, na którego terenie zamierzają działać (np. jako oddział czy przedstawicielstwo).
Spółka europejska może natomiast prowadzić działalność gospodarczą na terenie całej Unii Europejskiej, bez konieczności spełnienia dodatkowych warunków wymaganych przez prawo krajowe
Zasady opodatkowania spółek europejskich podatkiem dochodowym są określone przez prawo kraju, w którym spółka ma swoją statutową siedzibę. Spółki europejskie z siedzibą w Polsce podlegają nieograniczonemu obowiązkowi podatkowemu w Polsce. Oznacza to, że opodatkowaniu w Polsce podlega całość ich dochodów, niezależnie od miejsca położenia źródeł dochodów.
