Ustawodawca przewidział możliwość ogłoszenia upadłości dłużnika wraz z zawarciem układu. Zasadniczym celem upadłości układowej jest restrukturyzacja przedsiębiorstwa upadłego w drodze układu i zaspokojenia wierzycieli w drodze jego wykonania. Zgodnie z art. 14 omawianej ustawy, jeżeli zostanie uprawdopodobnione, że w drodze układu wierzyciele zostaną zaspokojeni w wyższym stopniu, niż zostaliby zaspokojeni po przeprowadzeniu postępowania upadłościowego obejmującego likwidację majątku dłużnika, ogłasza się upadłość dłużnika z możliwością zawarcia układu. Z drugiej jednak strony postępowania upadłościowego z możliwością zawarcia układu nie prowadzi się, gdy z uwagi na dotychczasowe zachowanie się dłużnika nie ma pewności, że układ będzie wykonany, chyba że propozycje układowe przewidują układ likwidacyjny.
W razie gdy brak jest podstaw do ogłoszenia upadłości z możliwością zawarcia układu, ogłasza się upadłość obejmującą likwidację majątku dłużnika. W praktyce zaspokojenie wierzycieli w drodze układu jest związane ze współpracą samego dłużnika. W przypadku, gdy nie zechce on współdziałać z wierzycielami, prowadzenie całego postępowania oraz samo wykonanie układu jest bardzo utrudnione, a czasami wręcz niemożliwe. Ogłoszenie upadłości z możliwością zawarcia układu jest zatem całkowicie uzależnione od zachowania konkretnego dłużnika.
W razie ogłoszenia upadłości z możliwością zawarcia układu, jeżeli sąd nie nałoży na upadłego dalej idących obowiązków, upadły jest obowiązany udzielać sędziemu-komisarzowi i nadzorcy sądowemu wszelkich potrzebnych wyjaśnień dotyczących jego majątku objętego postępowaniem, jak również umożliwić nadzorcy sądowemu zapoznanie się z przedsiębiorstwem upadłego, a w szczególności z jego księgami rachunkowymi.
Upadłość układowa jest tak naprawdę szansą dla dłużnika, aby jego działalność nie została zlikwidowana, a obciążające go zobowiązania zostały zmniejszone (oczywiście przy jednoczesnym zaspokojeniu istniejących wierzycieli). W praktyce omawiana instytucja umożliwia przetrwanie najtrudniejszego okresu dla danej spółki czy przedsiębiorstwa. Nierzadko okazuje się, że po zażegnaniu kryzysu, wszyscy wierzyciele upadłego są spłaceni, a firma odzyskuje dawne obroty i dochodowość.
Na zakończenie pamiętajmy, że w postępowaniu upadłościowym z możliwością zawarcia układu zarząd mieniem wchodzącym w skład masy upadłości sprawuje upadły pod nadzorem nadzorcy sądowego, chyba że sąd ustanowił zarządcę. Sąd ustanawia zarządcę, jeżeli upadły nie daje rękojmi należytego sprawowania zarządu. Z drugiej strony sąd z urzędu uchyla zarząd własny upadłego i ustanawia zarządcę, jeżeli:
- upadły choćby nieumyślnie naruszył prawo w zakresie sprawowania zarządu;
- sposób sprawowania przez niego zarządu nie daje gwarancji wykonania układu.
Jeżeli ustawa nie stanowi inaczej, upadły sprawujący zarząd własny jest uprawniony do dokonywania czynności zwykłego zarządu. Na dokonanie czynności przekraczających zakres zwykłego zarządu jest wymagana zgoda nadzorcy sądowego, chyba że ustawa przewiduje zgodę rady wierzycieli. Dodatkowo art. 87 Prawa upadłościowego i naprawczego wskazuje, że od dnia ogłoszenia upadłości z możliwością zawarcia układu do dnia uprawomocnienia się postanowienia o zatwierdzeniu układu albo o umorzeniu postępowania, upadły albo zarządca nie mogą spełniać świadczeń wynikających z wierzytelności, które z mocy prawa są objęte układem. W czasie trwania postępowania aż do jego umorzenia lub zawarcia układu albo zmiany sposobu prowadzenia postępowania upadłościowego z postępowania z możliwością zawarcia układu na postępowanie obejmujące likwidację majątku upadłego, wynajmujący lub wydzierżawiający, bez zgody rady wierzycieli, nie może wypowiedzieć umowy najmu lub dzierżawy lokalu lub nieruchomości, w których jest prowadzone przedsiębiorstwo upadłego. Układ może ustanowić zakaz wypowiedzenia tych umów do czasu wykonania układu.
