Konieczna jest zmiana umowy spółki
Należy pamiętać, że spółka cywilna powstaje na mocy umowy. W związku z tym każda zmiana składu osobowego spółki może nastąpić tylko przez zmianę umowy spółki. Wyjątkiem od tej zasady jest jedynie możliwość wystąpienia wspólnika ze spółki poprzez wypowiedzenie swojego udziału. Skład osobowy spółki cywilnej może ulec zmianie w kilku sytuacjach. Pierwsza z nich to wystąpienie wspólnika ze spółki, możliwa jedynie w przypadku, gdy spółka liczy więcej niż 2 osoby. Zmiana składu spółki jest możliwa także w przypadku wstąpienia w miejsce zmarłego wspólnika jego spadkobierców (pod warunkiem, że tak zostało zastrzeżone w umowie spółki) lub też przystąpienia nowego wspólnika do istniejącej spółki. Umowa spółki może również zawierać postanowienia w kwestii możliwości wykluczenia wspólnika spółki cywilnej przez pozostałych wspólników.
Wystąpienie wspólnika ze spółki
Zmianę składu osobowego spółki cywilnej, bez konieczności zmiany samej umowy spółki, umożliwia art. 869 Ustawy z dnia 23 kwietnia 1964r. Kodeks cywilny (Dz. U. z 1964r., Nr 16, poz. 93 ze zm.). Zgodnie z nim wspólnik może wypowiedzieć swój udział i wystąpić ze spółki. Ze spółki zawartej na czas nieoznaczony każdy ze wspólników może wystąpić bez podawania powodów. Należy jednak pamiętać, że w takim przypadku wypowiedzenie musi zostać złożone najpóźniej na trzy miesiące przed końcem roku obrachunkowego. Oczywiście sama umowa spółki cywilnej może przewidywać . krótszy lub dłuższy termin takiego wypowiedzenia. Wspólnik ma również możliwość wypowiedzenia swojego udziału bez zachowania w/w terminów, ale jedynie w sytuacji, gdy zachodzą ku temu ważne powody. Ważne powody mogą występować zarówno po stronie wspólnika występującego ze spółki (np. jego długotrwała choroba, czy utrata określonych uprawnień do wykonywania czynności mających istotne znaczenie dla spółki), jak i po stronie pozostałych wspólników (np. naruszenie zasad uczciwości). Takie wypowiedzenie może być złożone bez względu na to czy spółka została zawarta na czas oznaczony, czy nieoznaczony. Co istotne, umowa spółki cywilnej nie może ani ograniczać, ani wyłączać prawa wspólnika do wypowiedzenia udziału z ważnych powodów. Wypowiedzenie udziału powinno nastąpić na piśmie. Wystąpienie wspólnika nie powoduje rozwiązania umowy spółki, a tylko rozwiązanie stosunku umownego występującego wspólnika z pozostałymi wspólnikami. Nie dotyczy to spółki dwuosobowej. W tym bowiem przypadku spółka ulega rozwiązaniu, jako że nie może ona istnieć tylko z jednym wspólnikiem. Warto wiedzieć, że na mocy art. 870 kodeksu cywilnego wypowiedzenia udziału wspólnika w spółce może dokonać także jego wierzyciel osobisty, który uzyskał zajęcie praw przysługujących wspólnikowi na wypadek wystąpienia ze spółki lub jej rozwiązania. Wierzyciel może wypowiedzieć udział wspólnika w spółce na trzy miesiące naprzód, chociażby spółka była zawarta na czas oznaczony. Jeżeli umowa spółki przewiduje krótszy termin wypowiedzenia, wierzyciel może z tego terminu skorzystać. Warunkiem jest jednak przeprowadzenie w ciągu ostatnich sześciu miesięcy bezskutecznej egzekucji z ruchomości wspólnika.
Śmierć wspólnika
Zgodnie z art. 872 kodeksu cywilnego, zmiana składu osobowego spółki cywilnej może nastąpić także na skutek śmierci wspólnika. Wspólnicy mogą bowiem zastrzec w umowie spółki, iż na miejsce wspólnika wstąpią do spółki jego spadkobiercy. Jeżeli wspólnicy w zastrzeżeniu nie postanowili inaczej, spadkobiercy wchodzą do spółki z chwilą śmierci dotychczasowego wspólnika. Wszyscy spadkobiercy, którzy na mocy postanowienia umowy spółki wchodzą w miejsce zmarłego wspólnika traktowani są jako jeden wspólnik oraz uzyskują wszystkie prawa i obowiązki łącznie, wynikające z przystąpienia do spółki w miejsce zmarłego. W braku stosownych postanowień w umowie spółki, w przypadku śmierci wspólnika jego spadkobiercy nie wchodzą do spółki. W takim przypadku spadkobiercom należy się spłata a rozliczenie następuje na mocy przepisów o rozliczeniu występującego wspólnika.
Przystąpienie wspólnika do spółki
Skład osobowy spółki cywilnej może zmienić się poprzez przystąpienie nowego wspólnika do już istniejącej spółki. Zgodnie bowiem z orzecznictwem Sądu Najwyższego dopuszczalne jest wstąpienie do spółki cywilnej nowego wspólnika i przejęcie przez niego dotychczasowych zobowiązań oraz uprawnień za zgodą pozostałych wspólników w tym i jednocześnie ustępujących ze spółki. Oczywiście konieczna jest w tym celu zmiana umowy spółki.
