Możliwość przyjęcia minimalnego wynagrodzenia została wprowadzona ustawą z dnia 4 września 2008 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z FUS, zwaną dalej ustawą zmieniającą (Dz. U. Nr 192, poz. 1180), która weszła w życie z dniem 1 stycznia 2009 r. Nowelizacja dodała do art. 15 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych ust. 2a i 2b, zgodnie z którymi, jeżeli nie można ustalić podstawy wymiaru składek w okresie pozostawania w stosunku pracy wskazanym do ustalenia podstawy wymiaru emerytury lub renty, za podstawę wymiaru składek należy przyjąć kwotę obowiązującego w tym okresie minimalnego wynagrodzenia pracowników, zwanego minimalnym wynagrodzeniem. Z powołanego przepisu wynika, komu Zakład Ubezpieczeń Społecznych może przyjąć wynagrodzenie minimalne oraz w jaki sposób ustala się to wynagrodzenie. Minimalne wynagrodzenie przyjmuje się tylko i wyłącznie za okres, w którym wnioskodawca podlegał ubezpieczeniu – ubezpieczeniom społecznym z tytułu ubezpieczenia pracowniczego. Kwotę minimalnego wynagrodzenia należy przyjąć także za okresy, w których pracownik pozostający w stosunku pracy pobierał wynagrodzenie za czas niezdolności do pracy oraz kwoty zasiłków: chorobowego, macierzyńskiego i opiekuńczego oraz świadczenia rehabilitacyjnego.
Ustalając minimalne wynagrodzenie, które podlega uwzględnieniu przy obliczaniu podstawy wymiaru, wynagrodzenie to przyjmuje się proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy oraz do okresu pozostawania w ubezpieczeniu pracowniczym. Oznacza to, że jeśli pracownik wykonywał zatrudnienie – przykładowo – w wymiarze 2/3, 1/5 czy 1 i ½ etatu, to Zakład Ubezpieczeń Społecznych do ustalenia podstawy wymiaru przyjmie 2/3, 1/5 lub 1 i ½ minimalnego wynagrodzenia obowiązującego w tym okresie. W sytuacji, gdy pracownik nie może udowodnić wysokości uzyskanego wynagrodzenia, a z dokumentów takich jak np. świadectwo pracy – wynika, że pozostawał w zatrudnieniu w ramach stosunku pracy przez cały rok kalendarzowy – to do ustalenia podstawy wymiaru Zakład Ubezpieczeń Społecznych przyjmie minimalne wynagrodzenie za cały rok.
Natomiast w sytuacji, gdy pracownik wskazuje do ustalenia podstawy wymiaru rok, za który może przedłożyć zarobki za część roku, a za pozostałą jego część – nie ma takiej możliwości do ustalenia podstawy wymiaru emerytury lub renty ZUS przyjmie udokumentowane zarobki za część roku i uzupełni je minimalnym wynagrodzeniem za okres, w którym pracownik pozostawał w ubezpieczeniu pracowniczym, ale nie mógł przedłożyć dokumentów potwierdzających wysokość osiągniętego wynagrodzenia. Może zdarzyć się również taka sytuacja, że wysokości osiągniętego wynagrodzenia nie może udowodnić pracownik, który pozostawał w zatrudnieniu przez niepełny miesiąc, np. przez 19 dni, 8 miesięcy i 8 dni czy 11 miesięcy i 20 dni. Wówczas przy ustalaniu minimalnego wynagrodzenia za okres krótszy niż miesiąc Zakład Ubezpieczeń Społecznych podzieli to wynagrodzenie przez faktyczną liczbę dni miesiąca, a następnie pomnoży przez liczbę dni, w których pracownik pozostawał w stosunku pracy.
Jednakże należy pamiętać, że Zakład Ubezpieczeń Społecznych nie przyjmie minimalnego wynagrodzenia za okresy, w których pracownik nie otrzymywał wynagrodzenia, np. przebywał na urlopie bezpłatnym oraz za okresy pozostawania bez pracy, które zostały zaliczone jako okresy ubezpieczenia osobie przywróconej do pracy na podstawie wyroku sądu. Kwotę minimalnego wynagrodzenia organ rentowy przyjmie z urzędu, bez konieczności składania przez zainteresowanego wniosku w tej sprawie. W dalszym ciągu wynagrodzenie zerowe Zakład Ubezpieczeń Społecznych będzie przyjmować za okres, który jest wskazywany do ustalenia podstawy wymiaru, a w którym wnioskodawca nie podlegał ubezpieczeniu społecznemu – ubezpieczeniom społecznym przez rok lub część roku.
Osoby, którym do ustalenia podstawy wymiaru emerytury lub renty przyznanej przed dniem 1 stycznia 2009 r., którym przyjęto wynagrodzenie zerowe, mogą zgłosić wniosek o przeliczenie podstawy wymiaru świadczenia z uwzględnieniem minimalnego wynagrodzenia. Przeliczenie podstawy wymiaru następuje na wniosek osoby zainteresowanej. Wnioski przeliczenie podstawy wymiaru dostępne są we wszystkich jednostkach organizacyjnych ZUS.
Emerytura lub renta w wysokości przeliczonej przysługuje od 1 stycznia 2009 r. – jeżeli wniosek o przeliczenie zostanie zgłoszony przed dniem 1 stycznia 2010 r., oraz od pierwszego dnia miesiąca, w którym zgłoszono wniosek o przeliczenie – jeżeli wniosek ten zostanie zgłoszony po dniu 31 grudnia 2009 r. Przeliczeniu podlega podstawa wymiaru emerytury lub renty ostatnio przyjęta do obliczenia świadczenia. W przypadku zgłoszenia wniosku o ponowne ustalenie podstawy wymiaru z uwzględnieniem minimalnego wynagrodzenia, Zakład Ubezpieczeń Społecznych dokona przeliczenia podstawy wymiaru, od której obliczona jest przyznana emerytura lub renta. Zakład Ubezpieczeń Społecznych jest zobligowany do wydania decyzji w sprawie przeliczenia emerytury lub renty w terminie 60 dni od dnia wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji.
