Zastaw na udziałach w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością został uregulowany w art. 180 Kodeksu spółek handlowych. Zgodnie z treścią tego przepisu, zbycie udziału, jego części lub ułamkowej części udziału oraz jego zastawienie powinno być dokonane w formie pisemnej z podpisami notarialnie poświadczonymi. Tak naprawdę udziały w jakiejkolwiek spółce z o.o. mogą stać się przedmiotem zastawu wyłącznie, gdy umowa konkretnej spółki nie stanowi w tej materii czegoś innego. Jedynym ograniczeniem jest tak naprawdę przyjmowanie w zastaw własnych udziałów spółkowych.
Praktyka pokazuje, że zastaw na udziałach w spółce z o.o. może być uzależniony od zgody zarządu spółki lub zgromadzenia wspólników. Zgoda spółki na ustanowienie zastawu rejestrowego na udziałach spółki powinna być wyrażona w formie właściwej dla umowy o ustanowienie zastawu rejestrowego na udziałach spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, to jest w formie pisemnej. Niezależnie od tego brak zachowania wymaganej formy przy konstruowaniu umowy zastawniczej w omawianym przypadku skutkować będzie jej całkowitą nieważnością. Nie wystarczy zatem zachowanie zwykłej formy pisemnej. Forma pisemna z notarialnym poświadczeniem podpisu zachowana jest zarówno wtedy, gdy podpis był złożony w obecności notariusza przy podpisywaniu umowy, jak i wtedy, gdy podpis nie był złożony w obecności notariusza, ale osoba podpisująca dokument uznała przed notariuszem podpis za własnoręczny. Jeżeli do uznania podpisu za własnoręczny doszło przed notariuszem w dacie późniejszej niż data złożenia podpisu na umowie przenoszącej udział, za datę zawarcia umowy uznać należy datę notarialnej legalizacji podpisu. Pamiętajmy, że tak określona forma umowy zastawniczej stanowi wyjątek od ogólnej zasady wyrażonej w ustawie o zastawie rejestrowym i rejestrze zastawów, zgodnie z którą umowa zastawnicza powinna być pod rygorem nieważności zawarta na piśmie
Konstruując umowę zastawniczą na udziałach w spółce z o.o. określmy w niej jak najdokładniejsze informacje związane z konkretną spółką. Podstawowymi danymi, które muszą znaleźć się w naszej umowie będą:
- Firma i adres spółki,
- Numer KRS,
- Oznaczenie sądu rejestrowego,
- Wielkość kapitału zakładowego,
- Wielkość nominalna udziału,
- Liczba udziałów objęta zastawem.
Wraz z ustanowieniem zastawu należy zawiadomić spółkę o takiej czynności oraz pokazać dowód ustanowienia zastawu – może być nim zawarta umowa zastawnicza. Jeżeli nie dopełnimy tego obowiązku, zastaw będzie uważany za nieważny. Pamiętajmy także o wpisaniu informacji o ustanowionym zastawie do księgi udziałów spółki oraz przyznaniu zastawnikowi prawa głosu. Ostatni obowiązek spoczywa na zarządzie spółki, który powinien złożyć do akt rejestrowych w sądzie aktualną listę wspólników wraz z adnotacją o ustanowieniu zastawu.
