Dotychczasowe zadania jednostek medycyny pracy, związane z rozpoznawaniem i oceną zjawisk szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy, w tym także z oceną ryzyka zawodowego, zostały nałożone na pracodawcę. Na podstawową jednostkę służby medycyny pracy nałożony został obowiązek poinformowania inspekcji pracy o każdym przypadku niewywiązania się przez pracodawcę z obowiązku przekazywania informacji o występowaniu czynników szkodliwych dla zdrowia lub warunków uciążliwych, zapewnienia udziału w komisji bezpieczeństwa i higieny pracy działającej na terenie zakładu pracy, a także zapewnienia możliwości przeglądu stanowisk pracy w celu dokonania oceny warunków pracy i udostępniania dokumentacji wyników kontroli warunków pracy
Wprowadzono nowe określenie „kontroli zdrowia pracujących”, zgodne z definicją przyjętą przez Międzynarodową Organizację Pracy. Są to procedury i badania podejmowane w celu oceny stanu zdrowia pracujących, wykrycia i zidentyfikowania stanów odbiegających od normy oraz określenia ich związku z wykonywaną pracą i jej warunkami. Pracownik, u którego stwierdzono takie zmiany otrzyma zalecenia dotyczące profilaktyki leczenia. Zgodnie z nowymi przepisami na służby medycyny pracy nałożono obowiązek przeprowadzania szkoleń pracowników w zakresie udzielania pierwszej pomocy przedmedycznej w nagłych przypadkach. Umowy na świadczenie profilaktycznej opieki zdrowotnej, czyli np.: badania wstępne, okresowe i kontrolne będą zawierane w formie pisemnej. Zdaniem Ministerstwa Zdrowia, powinno to ograniczyć zjawisko zawierania fikcyjnych umów między pracodawcami a jednostkami medycyny pracy.
Nowe prawo stanowi również, że minister sprawiedliwości będzie płatnikiem kosztów profilaktycznej opieki zdrowotnej osób świadczących pracę w czasie odbywania kary pozbawienia wolności w zakładach karnych lub przebywających w aresztach śledczych.
Osoba wyznaczona przez kierownika wojewódzkiego ośrodka medycyny pracy, uprawniona do wykonywania kontroli, ma prawo żądać od kontrolowanego podmiotu – niezbędnych informacji i udostępnienia dokumentacji, z tym że dokumentacja medyczna może być udostępniona tylko osobom wykonującym odpowiedni zawód medyczny. Natomiast od zleceniodawcy zadań służby medycyny pracy – dostępu do stanowisk pracy w celu zweryfikowania ich oceny dokonanej przez osobę będącą podstawową jednostką służby medycyny pracy, osobę zatrudnioną w podstawowej jednostce tej służby lub osobę wykonującą zadania tej służby w formach. W przepisach nowelizujących uregulowano również sprawy związane z uchybieniami w jakości udzielanych świadczeń przez lekarzy medycyny pracy. Za nierzetelne jej wykonywanie, w tym zaniedbania w przeprowadzaniu badań profilaktycznych pracowników, przewidziano sankcje – wszczęcie postępowania w kwestii odpowiedzialności zawodowej lub wszczęcie postępowania dyscyplinarnego. Jeżeli w wyniku przeprowadzonej kontroli zostaną stwierdzone nieprawidłowości, kierownik wojewódzkiego ośrodka medycyny pracy skieruje do podstawowej jednostki służby medycyny pracy wystąpienie pokontrolne, w którym wskaże nieprawidłowości i ich przyczyny oraz przedstawia wnioski dotyczące ich usunięcia, a także określa termin powiadomienia o wykonaniu zaleceń zawartych we wnioskach lub o ich niewykonaniu wraz z przyczynami.
