Pisma i upomnienie
W przypadku, gdy przedsiębiorca nieterminowo opłaca składki lub nie opłaca ich wcale ZUS wysyła co miesiąc pisma przypominające o zaległościach. Jeżeli to nie przynosi skutku wysyłane jest stosowne upomnienie wzywające do uregulowania wszystkich dotychczas niezapłaconych składek wraz z kosztami upomnienia.Odsetki i kara
Od niepłaconych w terminie składek należy uiścić odsetki za zwłokę. Dodatkowo przedsiębiorca może być ukarany grzywną w wysokości do 5.000,-zł. W przypadku, gdy dany płatnik uporczywie zwleka z zapłatą ZUS może wymierzyć dodatkową opłatę w wysokości do 100% należnych składek. Od decyzji o nałożeniu kary dodatkowej przysługuje odwołanie do sądu okręgowego w terminie miesiąca od doręczenia decyzji. Warto wiedzieć, że przepis o opłacie dodatkowej straci moc z dniem 1 czerwca 2012r. Podstawą jego uchylenia jest wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 18.11.2010r., który uznał ten przepis za niezgodny z Konstytucją i Międzynarodowym Paktem Praw Obywatelskich i Politycznych w zakresie ponownego sądzenia lub karania.
Zajęcie rachunku bankowego
Składki oraz odsetki za zwłokę, koszty egzekucyjne, koszty upomnienia i dodatkowa opłata, nieopłacone w terminie, podlegają ściągnięciu w trybie przepisów o postępowaniu egzekucyjnym w administracji lub egzekucji sądowej. ZUS sam najczęściej prowadzi egzekucję administracyjną z rachunku bankowego dłużnika. W tym celu składa on do banku wniosek o zajęcie środków finansowych znajdujących się na koncie firmy. Jednocześnie wzywa bank, aby bez jego zgody nie dokonywał wypłat z tego rachunku bankowego do wysokości wierzytelności a zajętą kwotę przekazał na pokrycie egzekwowanej należności. Bank musi też powiadomić ZUS o przeszkodzie w dokonaniu wpłaty. Zajęcie wierzytelności obejmuje także kwoty wpłacone na rachunek bankowy po dacie dokonania obciążenia rachunku. Oprócz wstrzymania z niego wypłat na banku ciąży również obowiązek zawiadomienia o zajęciu innych oddziałów lub banków, placówek pocztowych oraz innych podmiotów uprawnionych do dokonywania wypłat na rzecz zobowiązanego. Wskazani ponoszą wobec wierzyciela odpowiedzialność za wypłaty środków na rzecz płatnika po zawiadomieniu ich o zajęciu wierzytelności. Jednak zakaz wypłat nie dotyczy wypłat na bieżące wynagrodzenia za pracę oraz na zasądzone alimenty i renty o charakterze alimentacyjnym zasądzone tytułem odszkodowania. To samo dotyczy również zaliczek na podatek dochodowy od osób fizycznych oraz składek na ubezpieczenia społeczne należnych od dokonywanych wypłat na bieżące wynagrodzenia.
Hipoteka przymusowa
Wystawione przez ZUS dokumenty stwierdzające istnienie należności z tytułu składek oraz jej wysokość są podstawą wpisu hipoteki do księgi wieczystej nieruchomości stanowiącej własność zobowiązanego. Jeżeli nieruchomość nie posiada księgi wieczystej, zabezpieczenie jest dokonywane przez złożenie tych dokumentów do zbioru dokumentów. Dla zabezpieczenia należności z tytułu składek ZUS przysługuje hipoteka przymusowa na wszystkich nieruchomościach dłużnika. Podstawą ustanowienia hipoteki przymusowej jest doręczona decyzja o określeniu wysokości należności z tytułu składek. Przedmiotem hipoteki przymusowej może być nieruchomość lub część ułamkowa nieruchomości, jeżeli stanowi udział dłużnika a także nieruchomość stanowiąca przedmiot współwłasności łącznej dłużnika i jego małżonka. Jeżeli dłużnikiem jest spółka może to być nieruchomość stanowiąca przedmiot współwłasności łącznej wspólników spółki cywilnej lub część ułamkowa nieruchomości stanowiąca udział wspólników spółki cywilnej. Hipotece przymusowej może podlegać również użytkowanie wieczyste wraz z budynkami i urządzeniami na użytkowanym gruncie stanowiącymi własność użytkownika wieczystego, spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu, wierzytelność zabezpieczona hipoteką oraz statek morski lub statek morski w budowie wpisane do rejestru okrętowego. W tym celu ZUS ma prawo zażądać od dłużnika wyjawienia należących do niego składników, które mogą być przedmiotem hipoteki przymusowej lub zastawu. Przedsiębiorca robi to w formie oświadczenia, składanego pod rygorem odpowiedzialności karnej za fałszywe zeznania.
Zastaw
Należności z tytułu składek można również zabezpieczyć ustawowym prawem zastawu na wszystkich, będących własnością dłużnika oraz stanowiących współwłasność łączną dłużnika i jego małżonka, rzeczach ruchomych oraz zbywalnych prawach majątkowych, np. na samochodach, czy maszynach przedsiębiorstwa. Zastaw ten wpisuje się do rejestru zastawów skarbowych prowadzonego przez właściwego naczelnika urzędu skarbowego. Ten z kolei przekazuje stosowne informacje do Centralnego Rejestru Zastawów Skarbowych.
Odpowiedzialność osób trzecich
Gdy egzekucja okaże się niewykonalna w całości lub bezskuteczna odpowiedzialność za zaległe zobowiązania może ponieść osoba najbliższa dłużnikowi. Może to być współmałżonek, z którym dłużnik ma wspólność majątkową. Należy pamiętać, że nawet rozwiedziony współmałżonek odpowiada solidarnie za zobowiązania powstałe w trakcie trwania małżeństwa. Zaległe składki będzie musiał zapłacić również członek rodziny, który stale współpracował w wykonywanej przez płatnika działalności. Do członków rodziny zalicza się rodziców, dziadków, rodzeństwo a także osobę, która żyje z płatnikiem w konkubinacie. Za długi mogą odpowiadać również wspólnicy, członkowie zarządu spółki, byli wspólnicy oraz nabywca całego lub części przedsiębiorstwa.
Konsekwencje
Przedsiębiorca, który zalega ze składkami może zostać wciągnięty na listę nierzetelnych płatników, co uniemożliwi mu zaciągnięcie kredytu czy podpisanie jakiejkolwiek umowy z w przyszłości. Przez to może on również stracić wiarygodność w oczach przyszłego kontrahenta. Taki płatnik nie otrzyma także zaświadczenia o niezaleganiu ze spłatą składek ubezpieczeniowych, bez którego nie będzie mógł, np. przystąpić do przetargu. Należy również pamiętać, że bez dowodu zapłaty ubezpieczenia zdrowotnego osoba prowadząca działalność gospodarczą może mieć problemy z dostępem do opieki medycznej.
Rozłożenie na raty
Najlepszym sposobem na uniknięcie odpowiedzialności jest oczywiście jak najszybsze uregulowanie zaległych składek. W przypadku naliczenia odsetek można wystąpić do ZUS z wnioskiem o rozłożenie na raty powstałych zaległości oraz o zastosowanie ulgi. Oczywiście każdy wniosek jest rozpatrywany indywidualnie i zależy od sytuacji finansowej firmy a także przyczyn powstania długu.
Przedawnienie
Należności z tytułu składek ulegają przedawnieniu po upływie 5 lat, licząc od dnia, w którym stały się wymagalne. Nie ulegają jednak przedawnieniu należności z tytułu składek zabezpieczone hipoteką lub zastawem. Po upływie terminu przedawnienia należności te mogą być egzekwowane tylko z przedmiotu hipoteki lub zastawu do wysokości zaległych składek i odsetek za zwłokę liczonych do dnia przedawnienia.
