Dyspozycja wkładem na wypadek śmierci należy do czynności prawnych mortis causa, czyli na wypadek śmierci. Zgodnie z przepisami, posiadacz rachunku bankowego, rachunku oszczędnościowo-rozliczeniowego lub rachunku terminowej lokaty oszczędnościowej może polecić pisemnie bankowi dokonanie – po swojej śmierci – wypłaty z rachunku wskazanym przez siebie osobom (art. 56 ust. 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Prawo bankowe (tekst jedn. Dz.U. z 2002 r., nr 72, poz. 665, z późn. zm.). Jest to tzw. dyspozycja wkładem na wypadek śmierci. Dyspozycja ta umożliwia dokonanie, po śmierci posiadacza rachunku lub lokaty wypłaty określonej kategorii osób: małżonkowi, wstępnym (rodzicom, dziadkom), zstępnym (dzieciom, wnukom) lub rodzeństwu.Dyspozycja wkładem może być dokonana na rzecz kilku osób, wtedy posiadacz rachunku lub lokaty powinien sprecyzować kwotę, którą chce przekazać na rzecz każdej z osoby. W złożonej dyspozycji należy podać: imię (imiona), nazwisko (nazwiska) osoby (osób), na rzecz których zostanie dokonana wypłata, numer dowodu osobistego, dane dotyczące miejsca zamieszkania i adresu do korespondencji tej osoby (osób).
Dyspozycję można zawrzeć także w aneksie do umowy rachunku bankowego.
Dyspozycja wkładem na wypadek śmierci nie dotyczy wszystkich środków pieniężnych, ale tylko zgromadzonych na rachunku bankowym, rachunku oszczędnościowo-kredytowym lub rachunku terminowej lokaty oszczędnościowej.
Kwot wypłat może być kilka, łącznie nie mogą one jednak przekroczyć dwudziestokrotnego przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw bez wypłat nagród z zysku. Jest tu brana pod uwagę kwota przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego, ogłaszana przez prezesa GUS za ostatni miesiąc przed śmiercią posiadacza rachunku. I tak np., zgodnie z komunikatem z dnia 17 lipca 2012 r. prezesa Głównego Urzędu Statystycznego w sprawie przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw bez wypłaty nagród z zysku w czerwcu 2012 r. (Dz.Urz. GUS z 2012 r., poz. 34) przeciętne miesięczne wynagrodzenie w sektorze przedsiębiorstw bez wypłat nagród z zysku w czerwcu 2012 r. wyniosło 3712,56 zł.
Posiadacz rachunku lub lokaty może w każdym czasie dyspozycję wkładem na wypadek śmierci zmienić lub odwołać na piśmie.
Może się zdarzyć, że posiadacz rachunku wydał kilka dyspozycji wypłat na wypadek śmierci i łączna ich kwota przekracza limit 20-krotnego miesięcznego wynagrodzenia. W takim wypadku obowiązuje zasada, że dyspozycja wydana później ma pierwszeństwo przed dyspozycją wydaną wcześniej.
Osoby, którym wypłacono kwotę dyspozycji po śmierci posiadacza rachunku z naruszeniem wymienionej wyżej zasady kolejności dokonywania wypłat mają obowiązek zwrócić wypłacone kwoty spadkobiercom posiadacza rachunku.
Kwota dyspozycji na wypadek śmierci nie wchodzi do spadku po posiadaczu rachunku. Ułatwia to i przyspiesza wypłatę tych środków. Jeżeli posiadacz rachunku nie złożył dyspozycji wkładem na wypadek śmierci kwota zgromadzona na rachunku bankowym wchodzi do masy spadkowej i podlega ogólnym zasadom dziedziczenia.
Warto podkreślić, że w razie śmierci posiadacza rachunku Prawo bankowe przewiduje procedurę i kolejność zwrotu środków zgromadzonych na tym rachunku. Zgodnie z przepisami w przypadku śmierci posiadacza rachunku oszczędnościowego, rachunku oszczędnościowo-rozliczeniowego lub rachunku terminowej lokaty oszczędnościowej bank ma obowiązek wypłacić z tych rachunków:
• kwotę wydatkowaną na koszty pogrzebu posiadacza rachunku osobie, która przedstawiła rachunki stwierdzające wysokość poniesionych przez nią kosztów – w wysokości nieprzekraczającej kosztów urządzenia pogrzebu zgodnie ze zwyczajami przyjętymi w danym środowisku,
• kwotę równą wpłatom na rachunki dokonanym przez ZUS KRUS albo uposażenie w stanie spoczynku, które nie przysługiwały za okres po śmierci posiadacza rachunku, wskazaną we wniosku organu wypłacającego to świadczenie lub uposażenie, skierowanym do banku wraz z podaniem numerów rachunków, na które dokonano wpłat.
Kwota wydatkowana na koszty pogrzebu, o której mowa wyżej nie wchodzi do spadku po posiadaczu rachunku. Dopiero po dokonaniu wymienionych wyżej wypłat bank dokonuje wypłat z tytułu dyspozycji wkładem na wypadek śmierci.
Podstawa prawna:
• art. 55, art. 56 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Prawo bankowe (tekst jedn. Dz.U. z 2002 r., nr 72, poz. 665, z późn. zm.).
