Pierwszym etapem postępowania egzekucyjnego jest dokonanie przez komornika zajęcia udziałów – art. 910 KPC, dopiero jeżeli nie nastąpi zaspokojenie wierzyciela np. z prawa do dywidendy przysługującej wspólnikowi, realizowane są dalsze etapy postępowania egzekucyjnego (S. Sołtysiński, A. Szajkowski, A. Szumański, M. Tarska, A. Herbet, Kodeks spółek handlowych. Komentarz. T. 2, Wyd. 3, Warszawa 2014) .
O dokonanym zajęciu udziałów komornik, na podstawie art. 9113 KPC, jest zobowiązany powiadomić spółkę, a także zgłosić ten fakt sądowi rejestrowemu.
Jednym z kluczowych przepisów regulujących kwestię egzekucji z udziałów jest art. 9102 § 1 Kodeksu postępowania cywilnego. Zgodnie bowiem z treścią tego przepisu „z mocy zajęcia wierzyciel może wykonywać wszelkie uprawnienia majątkowe dłużnika wynikające z zajętego prawa, które są niezbędne do zaspokojenia wierzyciela w drodze egzekucji, może również podejmować wszelkie działania, które są niezbędne do zachowania prawa.”
Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 14 września 2005 r., sygn. akt III CZP 57/05, odpowiadając na postawione pytanie prawne wskazał, iż „z mocy egzekucyjnego zajęcia udziałów dłużnika w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością wierzyciel nie może wykonywać uprawnień do uczestnictwa w zgromadzeniu wspólników i do głosowania nad uchwałami podejmowanymi przez wspólników.” Uzasadniając powyższe stanowisko Sąd Najwyższy wskazał, że „o ile przyznanie wierzycielowi możliwości wykonywania uprawnień zwanych tradycyjnie prawami majątkowymi jest w pełni uzasadnione celem zajęcia udziałów w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością, o tyle przyznanie wierzycielowi takiej możliwości co do uprawnień określanych mianem praw organizacyjnych, korporacyjnych, osobistych lub niemajątkowych nie miałoby takiego uzasadnienia i godziłoby zarazem w godne ochrony interesy wspólników spółki z ograniczoną odpowiedzialnością; zarówno tego z nich, którego udziały zostały zajęte, jak i pozostałych.”
W konsekwencji powyższego uznać należy, iż wierzyciel będzie mógł od momentu zajęcia udziałów wykonywać uprawnienia majątkowego wynikające z tych udziałów, w szczególności takie jak prawo do dywidendy i innych świadczeń związanych z uczestnictwem w spółce, jednak tzw. prawa korporacyjne (m.in. prawo do udziału w zgromadzeniu wspólników i prawo do głosowania na tym zgromadzeniu) będą w dalszym ciągu należały do dłużnika.
Nie oznacza to jednak, iż wierzyciel pozbawiony jest żadnego wpływu w zakresie kwestii praw korporacyjnych w spółce. Zgodnie bowiem z treścią art. 9102 § 2 KPC jeżeli zachodzi potrzeba realizacji innych uprawnień wynikających z zajętego prawa niż wymienione w § 1 (inne niż majątkowe lub zmierzające do zachowania prawa przysługującego wierzycielowi), sąd na wniosek dłużnika lub wierzyciela albo z urzędu ustanowi zarządcę.
Prowadząc egzekucję z udziałów pamiętać należy również o treści art. 185 KSH. Paragraf pierwszy tego przepisu reguluje bowiem sytuację, gdy zbycie udziału zostało w umowie spółki uzależnione od zgody spółki lub w inny sposób ograniczone. W takim przypadku, gdy ma nastąpić sprzedaż udziału, spółka jest uprawniona do przedstawienia osoby, która nabędzie udział za cenę, jaką określi sąd rejestrowy po zasięgnięciu, w miarę potrzeby, opinii biegłego.
Osoba przedstawiona przez spółkę ma dwa tygodnie, od dnia zawiadomienia spółki o ustaleniu ceny nabycia, na dokonanie wpłaty komornikowi sądowemu ustalonej ceny. W razie niedopełnienia tego warunku udział ten będzie mógł być sprzedany w trybie przewidzianym w przepisach egzekucyjnych, w szczególności w trybie przewidzianym przez art. 9117 KPC.
