Kiedy przysługuje ekwiwalent urlopowy?
Pracodawca jest zobowiązany wypłacić ekwiwalent pieniężny za niewykorzystany urlop wypoczynkowy w przypadku, gdy nastąpiło rozwiązanie lub wygaśnięcie stosunku pracy a pracownik nie wykorzystał w całości przysługującego mu urlopu. Nie ma tu znaczenia sposób i przyczyna rozwiązania umowy o pracę. Może być ona rozwiązania zarówno przez pracownika, jak i przez pracodawcę, na mocy porozumienia stron, z przyczyn zawinionych winy pracownika lub też bez jego winy. Ważne jest to, że w pracownik nie wykorzystał w całości przysługującego mu urlopu podczas świadczenia pracy a także w okresie wypowiedzenia. Ponadto ekwiwalent przysługuje również pracownikowi za zaległy urlop. Pracodawca musi więc wypłacić ekwiwalent za bieżący oraz zaległy urlop. Pracownik nabywa prawo do tego świadczenia z datą rozwiązania lub wygaśnięcia stosunku pracy. Roszczenie to przedawnia się z upływem 3 lat.Ekwiwalentu nie można się zrzec
Mimo, że przepisy prawa pracy nie zakazują tego wyraźnie, zasadą jest, że pracownik nie może zrzec się ekwiwalentu urlopowego. Nie można również uznać dni niewykorzystanego urlopu, za które pobrano ekwiwalent, jako przedłużenie czasu trwania stosunku pracy. Ekwiwalent redukuje bowiem czas zaległego urlopu wypoczynkowego.
Kiedy pracodawca może nie wypłacić ekwiwalentu?
W pewnych ściśle określonych przypadkach pracodawca nie musi wypłacać tego świadczenia. Może on odmówić pracownikowi wypłacenia ekwiwalentu pieniężnego w sytuacji, gdy strony postanowią o wykorzystaniu urlopu w czasie pozostawania pracownika w stosunku pracy na podstawie kolejnej umowy o pracę, zawartej z tym samym pracodawcą bezpośrednio po rozwiązaniu lub wygaśnięciu poprzedniej umowy o pracę z tym pracodawcą. Jeżeli więc pracownik, mający niewykorzystany urlop, zawrze kolejną umowę o pracę z tym samym pracodawcą, bezpośrednio po rozwiązaniu lub wygaśnięciu tej poprzedniej, może nie otrzymać ekwiwalentu urlopowego. W tym bowiem przypadku może on wykorzystać zaległy urlop w ramach kolejnego stosunku pracy. Pracodawca nie musi wypłacać tego ekwiwalentu także wtedy, gdy na podstawie odrębnych przepisów zobowiązany jest objąć pracownika ubezpieczeniem gwarantującym mu otrzymanie świadczenia pieniężnego za czas urlopu. Jeśli jednak wysokość tego świadczenia pieniężnego jest mniejsza niż ekwiwalent pieniężny, pracodawca ma obowiązek wypłacić pracownikowi kwotę stanowiącą różnicę między tymi należnościami.
Wysokość ekwiwalentu urlopowego
Generalnie ekwiwalent za niewykorzystany urlop oblicza się według takich samych zasad jak wynagrodzenie urlopowe. Wysokość tego świadczenia oblicza się na podstawie wynagrodzenia z okresu poprzedzającego miesiąc, w którym nastąpiło rozwiązanie stosunku pracy. Ekwiwalent za niewykorzystany urlop ustala się z uwzględnieniem wynagrodzenia i innych świadczeń ze stosunku pracy, z wyłączeniem:
– jednorazowych lub nieperiodycznych wypłat za spełnienie określonego zadania bądź za określone osiągnięcie,
– wynagrodzenia za czas gotowości do pracy oraz za czas niezawinionego przez pracownika przestoju,
– gratyfikacji (nagród) jubileuszowych,
– wynagrodzenia za czas urlopu wypoczynkowego, a także za czas innej usprawiedliwionej nieobecności w pracy,
– ekwiwalentu pieniężnego za urlop wypoczynkowy,
– dodatkowego wynagrodzenia radcy prawnego z tytułu zastępstwa sądowego,
– wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy wskutek choroby lub odosobnienia w związku z chorobą zakaźną,
– kwoty wyrównania do wynagrodzenia za pracę do wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę,
– nagród z zakładowego funduszu nagród, dodatkowego wynagrodzenia rocznego, należności przysługujących z tytułu udziału w zysku lub w nadwyżce bilansowej,
– odpraw emerytalnych lub rentowych albo innych odpraw pieniężnych,
– wynagrodzenia i odszkodowania przysługującego w razie rozwiązania stosunku pracy.
Przy obliczaniu ekwiwalentu należy wziąć pod uwagę, że:
– składniki wynagrodzenia określone w stawkach miesięcznych w stałej wysokościach uwzględnia się w wysokości należnej pracownikowi w miesiącu nabycia prawa do ekwiwalentu,
– składniki wynagrodzenia przysługujące pracownikowi za okresy nie dłuższe niż 1 miesiąc, wypłacone w okresie 3 miesięcy bezpośrednio poprzedzających miesiąc nabycia uprawnienia do ekwiwalentu pieniężnego uwzględnia się w średniej wysokości z tego okresu,
– składniki wynagrodzenia przysługujące pracownikowi za okresy dłuższe niż 1 miesiąc, wypłacone w okresie 12 miesięcy bezpośrednio poprzedzających miesiąc nabycia prawa do ekwiwalentu, uwzględnia się przy ustalaniu ekwiwalentu w średniej wysokości z tego okresu.
Następnie należy podzielić sumę miesięcznych wynagrodzeń przez współczynnik urlopowy, służący do ustalenia ekwiwalentu za 1 dzień urlopu. Współczynnik ten ustala się odrębnie w każdym roku kalendarzowym, odejmując od liczby dni w danym roku kalendarzowym łączną liczbę przypadających w tym roku niedziel, świąt oraz dni wolnych od pracy wynikających z rozkładu czasu pracy w przeciętnie 5-dniowym tygodniu pracy a otrzymany wynik dzieli się przez 12. W 2012 roku współczynnik ten wynosi 21. Powyższa wartość współczynnika jest stosowana przy obliczaniu ekwiwalentu dla pracowników zatrudnionych w pełnym wymiarze czasu pracy. Dla pracowników zatrudnionych na część etatu wartość współczynnika obniża się proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy tego pracownika. Aby obliczyć ekwiwalent za godzinę urlopu trzeba, otrzymany wyżej ekwiwalent, podzielić przez liczbę odpowiadającą dobowej normie czasu pracy obowiązującej pracownika. W celu ustalenia całej kwoty ekwiwalentu należy na koniec pomnożyć wysokość ekwiwalentu za 1 godzinę przez liczbę godzin niewykorzystanego przez pracownika urlopu wypoczynkowego.
Ekwiwalent a śmierć pracownika
Ekwiwalent urlopowy podlega ochronie takiej samej jak wynagrodzenie za świadczenie pracy. W przypadku śmierci pracownika świadczenie to wypłaca się małżonkowi oraz innym osobom uprawnionym do uzyskania renty rodzinnej po zmarłym. W razie braku takich osób prawo do ekwiwalentu wchodzi do spadku.
