Zgodnie z treścią art. 29 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, ze względów gospodarczych lub innych przyczyn zasługujących na uwzględnienie Zakład Ubezpieczeń Społecznych może na wniosek dłużnika odroczyć termin płatności należności z tytułu składek oraz rozłożyć należność na raty, uwzględniając możliwości płatnicze dłużnika oraz stan finansów ubezpieczeń społecznych. Odroczenie terminu płatności może dotyczyć jedynie należności finansowanej przez płatnika składek. Odroczenie terminu płatności należności z tytułu składek oraz rozłożenie należności na raty następuje w formie umowy. Od składek, które rozłożono na raty, nie nalicza się odsetek za zwłokę począwszy od następnego dnia po dniu wpływu wniosku o udzielenie tych ulg. Jeżeli dłużnik nie spłaci w terminie ustalonych przez ZUS rat, pozostała kwota staje się natychmiast wymagalna wraz z odsetkami za zwłokę naliczonymi na zasadach określonych w ustawie – Ordynacja podatkowa.
Warto w tym miejscu zaznaczyć, że pojęcie składka nie można być jednak utożsamiane z pojęciem należności z tytułu składek. To drugie pojęcie ma strukturę wieloczłonową i obejmuje, oprócz samych składek, pozostałe elementy należności z tytułu składek od zatrudnionego pracownika, w tym również same odsetki od składek. Wykluczenie stosowania unormowań w zakresie umarzania, odraczania terminu płatności i rozkładania na raty dotyczy tylko składek opłacanych przez pracodawcę za ubezpieczonego pracownika, ale już nie dotyczy innych należności z tytułu składek od zatrudnionego pracownika, które nie są stricte składkami.
Rozłożenie na raty nie dotyczy jednak wszystkich składek, które muszą być opłacane przez płatnika. Ustawodawca wyraźnie zaznacza, iż takie rozwiązanie nie jest możliwe w przypadku ubezpieczonych niebędących płatnikami. Innymi słowy, rozłożenie na raty jest stosowane tylko w odniesieniu do składki na ubezpieczenie emerytalne i rentowe w części finansowej przez płatnika, składki na ubezpieczenia wypadkowe oraz składki na Fundusz Pracy oraz Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych.
Aby rozłożenie na raty było możliwe, płatnik składek powinien złożyć wniosek do właściwej ze względu na siedzibę lub miejsce zamieszkania dłużnika terenowej jednostki organizacyjnej ZUS. Pismo takie można złożyć osobiście, za pośrednictwem strony internetowej ZUS lub poczty. W tym ostatnim przypadku warto skorzystać z listu poleconego.
