Zasady przyznawania takiej kompensaty reguluje Ustawa z dnia 7 lipca 2005r. o państwowej kompensacie przysługującej ofiarom niektórych przestępstw (Dz. U. z 2005r., Nr 169, poz. 1415 ze zm.). Ofiarą jest każda osoba fizyczna, która na skutek popełnienia przestępstwa umyślnego poniosła śmierć albo doznała naruszenia czynności narządu ciała lub rozstroju zdrowia.
Ciężki uszczerbku na zdrowiu:
- pozbawienia człowieka wzroku, słuchu, mowy, zdolności płodzenia,
- innege ciężkie kalectwo, ciężka choroba nieuleczalna lub długotrwała, choroba realnie zagrażająca życiu, trwała choroba psychiczna, całkowita albo znaczna trwała niezdolność do pracy w zawodzie lub trwałe, istotne zeszpecenie lub zniekształcenie ciała
Inne naruszenia czynności narządu ciała lub rozstroju zdrowia, które trwa powyżej 7 dni
Kompensata może być przyznana wyłącznie w kwocie pokrywającej utracone zarobki lub inne środki utrzymania, koszty leczenia i rehabilitacji oraz koszty pogrzebu.
Kompensatę przyznaje się, jeżeli przestępstwo zostało popełnione na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej na szkodę osoby mającej obywatelstwo polskie lub obywatelstwo innego państwa członkowskiego Unii Europejskiej. Przyznaje się ją jedynie wówczas i w takiej wysokości, w jakiej osoba uprawniona nie może uzyskać pokrycia utraconych zarobków, innych środków utrzymania lub kosztów od sprawcy lub sprawców przestępstwa, z tytułu ubezpieczenia, ze środków pomocy społecznej albo z innego źródła lub tytułu, niezależnie od tego, czy sprawca lub sprawcy przestępstwa zostali wykryci, oskarżeni lub skazani.
Kompensatę przyznaje się, jeżeli wszczęto postępowanie karne albo odmówiono jego wszczęcia z następujących przyczyn:
- gdy ustawa stanowi, że sprawca nie podlega karze,
- gdy oskarżony zmarł,
- gdy sprawca nie podlega orzecznictwu polskich sądów karnych,
- gdy brak wymaganego zezwolenia na ściganie lub wniosku o ściganie pochodzącego od osoby uprawnionej, chyba że ustawa stanowi inaczej,
- gdy zachodzi inna okoliczność wyłączająca ściganie.
Kompensaty nie przyznaje się pomimo wszczęcia postępowania karnego, jeżeli zostało ono następnie umorzone z następujących powodów:
- czynu nie popełniono albo brak jest danych dostatecznie uzasadniających podejrzenie jego popełnienia,
- czyn nie zawiera znamion czynu zabronionego albo ustawa stanowi, że sprawca nie popełnia przestępstwa,
- społeczna szkodliwość czynu jest znikoma,
- postępowanie karne co do tego samego czynu tej samej osoby zostało prawomocnie zakończone albo wcześniej wszczęte toczy się,
- brak skargi uprawnionego oskarżyciela.
Kompensata nie zostanie przyznana także wtedy, gdy wydano wyrok uniewinniający w sytuacji gdy czynu nie popełniono albo brak jest danych dostatecznie uzasadniających podejrzenie jego popełnienia lub też czyn nie zawiera znamion czynu zabronionego albo ustawa stanowi, że sprawca nie popełnia przestępstwa
Kompensata nie może przekroczyć kwoty 12.000,-zł i ponad tę kwotę nie może być przyznana.
Kompensatę przyznaje się na wniosek osoby uprawnionej lub prokuratora.
O kompensatę może także wystąpić osoba najbliższa, jeżeli pokrzywdzony zmarł w wyniku popełnienia przestępstwa. Osobą najbliższą jest małżonek lub osoba pozostającą z ofiarą we wspólnym pożyciu, wstępny, zstępny, osoba pozostająca w stosunku przysposobienia, jeżeli w czasie popełnienia przestępstwa osoby te pozostawały na utrzymaniu ofiary, która poniosła śmierć na skutek przestępstwa. Wniosek o przyznanie kompensaty musi być złożony w terminie 2 lat od daty popełnienia przestępstwa. W przeciwnym wypadku prawo to wygasa.
Organem właściwym w sprawach o przyznanie kompensaty jest sąd rejonowy miejsca zamieszkania osoby uprawnionej.
Jeżeli nie można ustalić miejsca zamieszkania osoby uprawnionej, właściwy jest sąd, w którego okręgu popełniono przestępstwo.
Wniosek o kompensatę powinien zawierać:
- imię, nazwisko, obywatelstwo i adres osoby uprawnionej,
- informację o stanie rodzinnym osoby uprawnionej,
- wskazanie daty i miejsca popełnienia przestępstwa stanowiącego podstawę ubiegania się o kompensatę i jego zwięzły opis, z podaniem skutków,
- informację o rodzaju i wysokości poniesionych kosztów oraz utraconych zarobków lub innych środków utrzymania,
- uprzedzenie o odpowiedzialności karnej za złożenie fałszywego oświadczenia o nieuzyskaniu odszkodowania lub świadczenia z innych źródeł lub tytułów,
- oświadczenie osoby uprawnionej, złożone pod rygorem odpowiedzialności karnej, o nieuzyskaniu odszkodowania lub świadczenia z innych źródeł lub tytułów;
- oświadczenie osoby uprawnionej o znajomości obowiązków wynikających z przepisów.
Do wniosku należy dołączyć odpisy odpowiednich orzeczeń wydanych w postępowaniu karnym, odpisy zaświadczeń lekarskich lub opinii biegłego dotyczących doznania przez ofiarę uszczerbku na zdrowiu oraz inne dokumenty potwierdzające informacje zawarte we wniosku. Jeżeli o kompensatę ubiega się osoba najbliższa, dołącza do wniosku dokumenty potwierdzające fakt pozostawania, w czasie popełnienia przestępstwa stanowiącego podstawę wniosku, na utrzymaniu ofiary, która na skutek tego przestępstwa poniosła śmierć. Wniosek o kompensatę składa się na formularzu urzędowym dostępnym w sądach bądź prokuraturach.
Kompensata jest wypłacana przez sąd rejonowy, który wydał orzeczenie, w terminie miesiąca od dnia uprawomocnienia się orzeczenia.
