Rozwiązanie problemu
Na wstępie należy podkreślić, że w zasadzie bez znaczenia jest to, jak strony nazwały zawartą umowę. Oceniając charakter umów, należy bowiem brać pod uwagę nie tylko postanowienia przyjęte przez strony (mogące celowo stwarzać pozory zawarcia innej umowy), lecz także faktyczne warunki ich wykonywania. Nazwa umowy nie może automatycznie przesądzać o jej charakterze. W tym celu uzasadnione jest zbadanie zarówno postanowień umownych, jak i praktycznych aspektów wykonywania zawartych umów. W pierwszej kolejności należy ocenić, czy przedmiot umowy nazwanej przez strony "umową o dzieło" został ustalony w sposób obiektywne weryfikowalny. Umowa o dzieło stanowi bowiem przykład tzw. umowy rezultatu, co oznacza, że ustawodawca położył szczególny nacisk na ocenę wykonania dzieła zgodnie z pierwotnymi parametrami. Dzieło powinno być oznaczone jako wykonane na zamówienie, a zatem odpowiadające osobistym potrzebom, upodobaniom czy wymaganiom zamawiającego (a wiec przedmiot umowy nie może być określony zbyt ogólnie, musi być należycie zindywidualizowany).
Z opisanego stanu faktycznego wynika, że rezultatem prowadzonych zajęć miało być rozwinięcie zdolności manualnych i kreatywności dzieci oraz nabycie przez dzieci nowych umiejętności plastycznych. Tak określony rezultat nie zależy jednak od prowadzącego zajęcia, ale od uczestników zajęć (dzieci) – od ich zdolności intelektualnych, percepcyjnych itp. Osiągnięcie rezultatu uzależnione byłoby zatem od wielu czynników zewnętrznych, leżących w zasadzie poza oddziaływaniem prowadzącego zajęcia, w związku z czym może on czynić wyłącznie starania w celu osiągnięcia pewnych wyników. Innymi słowy prowadzący zajęcia wykonuje jedynie czynności starannego działania. W orzecznictwie wskazuje się, że poziom przyswojenia wiadomości przez uczestników zajęć w żadnym razie nie stanowi rezultatu w rozumieniu art. 627 KC. Oceny powyższej nie może podważyć okoliczność, iż zainteresowana prowadząc zajęcia, dobierała odpowiednie metody edukacyjne do osób biorących w nich udział, w tym zobowiązana była do uwzględnienia potrzeb dzieci niepełnosprawnych, ponieważ zawsze sposób prowadzenia zajęć edukacyjnych winien być dostosowany do jej uczestników (zob. wyrok SO w Szczecinie z dnia 17 września 2014 r. sygn. akt VII U 2000/13).
Szereg powtarzalnych czynności w postaci prowadzenia zajęć plastycznych dla dzieci, nawet gdy prowadzi to do pewnego wymiernego efektu, nie może być rozumiany jako jednorazowy rezultat i kwalifikowany jako realizacja umowy o dzieło. Tego rodzaju czynności są charakterystyczne dla umowy o świadczenie usług, którą definiuje obowiązek starannego działania – starannego i cyklicznego wykonywania umówionych czynności. Umowa o dzieło nie polega na wykonywaniu powtarzalnych czynności (wyrok SN z dnia 26 marca 2013 r. II UK 201/12), ale na osiągnięciu określonego rezultatu. Należy również wskazać, że przedmiotem umowy miałoby być organizowanie i przeprowadzenie zajęć plastycznych. Takiemu przedmiotowi umowy nie można przypisać twórczego charakteru. Prowadzący zajęcia wykonuje powtarzalne czynności polegających na organizowaniu i prowadzeniu cyklicznych zajęć. Tak określony w przedstawionym stanie faktycznych przedmiot umowy nie stanowi dzieła/utworu obiektywnie weryfikowalnego. Tym samym przedmiotem umowy będzie de facto wykonanie usługi, ewentualnie z elementami dydaktycznymi. Dlatego wydaję się, że właściwą umową będzie umowa o świadczenie usług, do której należy odpowiednio zastosować przepisy o umowie zlecenia.
Zawarcie umowy o świadczenie usług ma istotne konsekwencje na gruncie prawa ubezpieczeń społecznych, bowiem generuje obowiązek objęcia obowiązkowym ubezpieczeniem emerytalnym, rentowym i wypadkowym. Przedsiębiorca zaś staje się płatnikiem składek, na którym spoczywa również obowiązek zgłoszenia zleceniobiorcy do wyżej wskazanych ubezpieczeń.
Podstawa prawna:
Art. 6, art. 12, art. 13 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2016 r., poz. 963 ze zm.).
Art. 627, art. 750 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r.- Kodeks cywilny (t.j. Dz.U. z 2017 r., poz. 459).
Art. 1 ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (t.j. Dz.U. z 2016 r., poz. 666 ze zm.).
