Poręczenie należy do kategorii osobistych zabezpieczeń wierzytelności. Nie ma przy tym znaczenia jaki charakter przyjmuje dane zobowiązanie, w związku z tym poręczenie może zabezpieczać również zobowiązania natury pieniężnej, a do takiego należy właśnie kredyt zaciągnięty w banku czy innej instytucji finansowej. Osobiste zabezpieczenie wierzytelności niesie ze sobą jednak spore ryzyko, bowiem w przypadku niespłacenia kredytu przez dłużnika, całe zobowiązanie musi zostać uregulowane przez poręczyciela – i to z jego całego majątku.
Jak wskazują przepisy KC, można poręczyć za dług przyszły do wysokości z góry oznaczonej. Bezterminowe poręczenie za dług przyszły może być jednak przed powstaniem długu odwołane w każdym czasie. O zakresie zobowiązania poręczyciela rozstrzyga każdoczesny zakres zobowiązania dłużnika – tym samym decydująca w tym zakresie będzie treść podpisanej i poręczonej umowy kredytowej. Jednakże czynność prawna dokonana przez dłużnika z wierzycielem po udzieleniu poręczenia nie może zwiększyć zobowiązania poręczyciela. Oznacza to, że każdorazowe podwyższenie kwoty kredytowej przez dłużnika nie ma żadnego wpływu na odpowiedzialność poręczyciela. Będzie on odpowiadał wyłącznie do wysokości kredytu udzielonego wg treści pierwotnej umowy zawartej z bankiem czy inną instytucją kredytową.
W praktyce nierzadko zdarza się, ze dłużnik będąc świadomy zabezpieczenia pod osobą poręczyciela nie chce spłacać kredytu. Jeżeli zatem opóźnia się on ze spełnieniem świadczenia, wierzyciel (z reguły bank) powinien zawiadomić o tym niezwłocznie poręczyciela. Ten z koli może wpłynąć na dłużnika i próbować „przymusić” go do uregulowania zaciągniętego zobowiązania. Jeśli takie działania okażą się jednak nieskuteczne, to wierzyciel będzie szukał zaspokojenia zobowiązania niestety u poręczyciela. Oczywiście poręczyciel może podnieść przeciwko wierzycielowi wszelkie zarzuty, które przysługują dłużnikowi; w szczególności poręczyciel może potrącić wierzytelność przysługującą dłużnikowi względem wierzyciela. W razie śmierci dłużnika poręczyciel nie może powoływać się na ograniczenie odpowiedzialności spadkobiercy wynikające z przepisów prawa spadkowego.
Poręczyciel powinien niezwłocznie zawiadomić dłużnika o dokonanej przez siebie zapłacie długu, za który poręczył. Gdyby tego nie uczynił, a dłużnik zobowiązanie wykonał, nie może żądać od dłużnika zwrotu tego, co sam wierzycielowi zapłacił, chyba że dłużnik działał w złej wierze. Jeżeli poręczenie udzielone zostało za wiedzą dłużnika, dłużnik powinien niezwłocznie zawiadomić poręczyciela o wykonaniu zobowiązania. Gdyby tego nie uczynił, poręczyciel, który zaspokoił wierzyciela, może żądać od dłużnika zwrotu tego, co wierzycielowi zapłacił, chyba że działał w złej wierze.
Jak wskazuje Z. Gawlik „Konsekwencją akcesoryjnego charakteru poręczenia jest przedawnienie się roszczeń wierzyciela w stosunku do poręczyciela według zasad przewidzianych w przepisach regulujących stosunek prawny będący podstawą powstania długu podstawowego. Natomiast roszczenie poręczyciela w stosunku do dłużnika przedawnia się według reguł ogólnych”.
Na zakończenie powinniśmy wiedzieć, że ustawodawca przewidział możliwość uchylenia się od złożonego oświadczenia w przedmiocie poręczenia i tym samym zwolnienie się poręczyciela od obowiązkowej spłaty zaciągniętego przez dłużnika kredytu. Wystarczy w takim przypadku skutecznie powołać się na wady złożonego oświadczenia woli. Zgodnie z art. 82 KC, nieważne jest oświadczenie woli złożone przez osobę, która z jakichkolwiek powodów znajdowała się w stanie wyłączającym świadome albo swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli. Dotyczy to w szczególności choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego albo innego, chociażby nawet przemijającego, zaburzenia czynności psychicznych. W tym celu musimy wystąpić do sądu z pozwem o ustalenie nieważności oświadczenia woli z powodu braku świadomości lub swobody wyrażenia woli, na podstawie art. 189 Kodeksu postępowania cywilnego. Sądem miejscowo właściwym będzie wówczas albo sąd siedziby banku (czy innej instytucji udzielającej kredytu), albo sąd miejsca wykonania umowy. Pozew kierujemy do sądu rejonowego lub okręgowego, przy czym do tego drugiego tylko, gdy zaciągnięty kredyt przewyższał wartość 75 000 zł. Opłata od pozwu wynosi 5% wartości przedmiotu sporu, a zatem 5% wartości poręczonego kredytu. Pamiętajmy, że ciężar udowodnienia okoliczności uzasadniających nieważność złożonego oświadczenia woli spoczywa zawsze na powodzie.
