Zgodnie z przepisami Kodeksu spółek handlowych (dalej: k.s.h.) w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością sprzedaż udziału, jego części lub ułamkowej części udziału oraz jego zastawienie powinno być dokonane w formie pisemnej z podpisami notarialnie poświadczonymi. Jeżeli nie zachowano tej formy, sprzedaż udziałów jest nieważna.Jeżeli według umowy spółki z o.o. wspólnik może mieć tylko jeden udział, umowa spółki może dopuścić zbycie części udziału. W wyniku podziału nie mogą powstać udziały niższe niż 50 złotych.
W niektórych wypadkach zbycie udziału, jego części lub ułamkowej części udziału oraz zastawienie udziału podlega ograniczeniu w postaci zapisu w umowie spółki z o.o. W takim wypadku umowa spółki z o.o. powinna przewidywać, że sprzedaż udziału nastąpić może tylko za zgodą spółki lub też że zbycie jest ograniczone w inny sposób.
Aby ograniczyć zbywanie udziałów należy:
• zwołać zgromadzenie wspólników,
• złożyć wniosek o zarejestrowanie zmiany umowy w Krajowym Rejestrze Sądowym.
Dla ważności zmiany umowy w kwestii ograniczenia sprzedaży udziałów potrzebna jest zgoda wszystkich wspólników. Zgodnie bowiem z przepisami k.s.h. uchwała dotycząca zmiany umowy spółki, zwiększająca świadczenia wspólników lub uszczuplająca prawa udziałowe bądź prawa przyznane osobiście poszczególnym wspólnikom, wymaga zgody wszystkich wspólników, których dotyczy.
W umowie może znaleźć się np. zapis, że sprzedaż udziału albo jego części może nastąpić za zgodą zarządu spółki.
Jeżeli zgoda na sprzedaż udziału jest uzależniona od zgody spółki zgody tej udziela zarząd w formie pisemnej. Jeżeli zarząd odmówi zgody na sprzedaż udziału, sąd rejestrowy z ważnych powodów może udzielić zezwolenia na sprzedaż udziałów. Ciężar wykazania, że takie ważne powody uzasadniające sprzedaż udziałów istnieją spoczywa na tym, który składa wniosek do sądu rejestrowego o wyrażenie zgody na sprzedaż udziałów.
Jeżeli zarząd odmówił wyrażenia zgody na sprzedaż udziału i udziela jej sąd rejestrowy spółka może w terminie wyznaczonym przez sąd rejestrowy przedstawić innego nabywcę. Jeżeli nie ma porozumienia w tej kwestii cenę nabycia i termin jej zapłaty ustala sąd rejestrowy na wniosek wspólnika lub spółki, sąd może w takim wypadku zasięgnąć opinii biegłego.
Jeżeli wskazana przez spółkę osoba nie uiściła ceny nabycia w wyznaczonym terminie, wspólnik może rozporządzać swobodnie swoim udziałem, jego częścią lub ułamkową częścią udziału, chyba że nie przyjął oferowanej zapłaty.
Warto też wskazać, że umowa spółki z ograniczoną odpowiedzialnością może ustanawiać też prawa pierwokupu przy sprzedaży udziałów lub ich części na rzecz pozostałych wspólników.
Podstawa prawna:
• art. 180, art. 181, art. 182, art. 246 § 3 Kodeksu spółek handlowych
Komentarz radcy prawnego Rafała Wiatr:
Nawiązując do prof. Kidyby, ograniczenia w zbywaniu udziałów mogą polegać na wskazaniu określonych kategorii osób, które mogą być nabywcami udziałów, na przykład tylko wspólników czy osoby reprezentujące określony zawód, umiejętności, wykształcenie, płeć, posiadające określone wartości majątkowe, posiadające określone zezwolenia, koncesje. Są to zapisy ograniczające i pozwalające w zasadzie kontrolować krąg osób mogących nabyć udziały w spółce czym zainteresowani będą sami wspólnicy, tworzący już na etapie powstawania umowy spółki, politykę nabywania udziałów. Szczególnym postanowieniem zaliczanym do ograniczeń do zbywania udziałów jest zastrzeżenie na rzecz pozostałych wspólników prawa pierwszeństwa nabycia udziałów lub prawa pierwokupu (ang. pre-emption rights). Jakkolwiek zastrzeżenie prawa pierwokupu na rzecz pozostałych wspólników nie jest jednak ograniczeniem zbycia udziałów w rozumieniu art. 182 § 1 k.s.h. to charakter takiego ograniczenia mogłoby mu nadać zastrzeżenie w umowie spółki sankcji bezskuteczności sprzedaży udziałów z naruszeniem prawa pierwokupu. Jednakże w razie wyrażenia zgody na zbycie udziałów przez pozostałych wspólników, zbycie może nastąpić z pominięciem zasad pierwszeństwa. W tym przypadku zgoda ta będzie dotyczyć tylko i wyłącznie danego konkretnego przypadku zbycia udziałów. Wyrazem wspomnianych ograniczeń zawartych w umowie spółki stosuje się także zapisy, wedle których wspólnik zbywający może zbyć swoje udziały na rzecz nabywcy będącego osobą trzecią, jedynie po wyczerpaniu procedur określanych jako: prawo pierwszeństwa, prawo przyłączenia oraz prawo ciągnienia. Pierwsze polega na tym, że wspólnik zbywający zobowiązany jest zawiadomić wszystkich pozostałych wspólników w formie pisemnej (zawierającej istotne elementy planowanego zbycia – jak wskazanie osoby trzeciej, tytułu prawnego zbycia, cena czy warunki rozliczenia), nie będące jednak ofertą w rozumieniu przepisów prawa cywilnego, w którym zaproponuje wspólnikom zbycie udziałów na takich samych zasadach, jakie zaproponuje osobie trzeciej. Wspólnicy mogą zaakceptować (z tym, że w całości i bez żadnych zastrzeżeń) warunki zbycia w okresie zawiadomienia, który zwyczajowo trwać będzie miesiąc od chwili zawiadomienia wspólników. Jeśli chodzi o prawo przyłączenia, charakteryzuje się ono tym, że każdemu ze wspólników, który nie wykonał swego prawa pierwszeństwa we wskazanym okresie, przysługuje prawo przyłączenia się do zbycia udziałów przez wspólnika zbywającego. Następnie osoba trzecia składa tym wspólnikom propozycję nabycia udziałów (pokrywającą się oczywiście z tą złożoną pierwotnie zbywającemu wspólnikowi), który skorzystali z prawa przyłączenia. Umowa spółki precyzować może oczywiście terminy, jakimi związani będą wspólnicy i osoba trzecia, korzystający ze wspomnianych praw. Dopełniając przedstawioną charakterystykę, wspomnieć należy jeszcze o prawie ciągnienia – gdzie wspólnik zbywający całość swoich udziałów na rzecz osoby trzeciej, może żądać od pozostałych wspólników aby zbyli swoje udziały w spółce nabywcy na takich samych zasadach jak zaproponował to wspólnik zbywający. Prawo to może być obwarowane warunkiem zależności związania ofertą od jej przyjęcia przez wszystkich wspólników korzystających z prawa ciągnienia. Oświadczenie o przyjęciu oferty skierowane do osoby trzeciej powinno mieć właśnie formę pisemną z podpisami notarialnie poświadczonymi. Podsumowując, wspólnicy w zróżnicowany sposób mogą modyfikować prawo zbywania swoich udziałów w spółce, wpływając na losy udziałów w spółce, poprzez wskazane wyżej procedury, które zabezpieczać mają przed niekontrolowanym napływem nowych, niesprawdzonych wspólników. |
Prezentując sprzedaż udziałów w spółce z o.o. trzeba podkreślić, że do dokonania czynności zbycia lub zastawu udziałów w spółce z o.o. wymaga się formy pisemnej z podpisami notarialnie poświadczonymi. Celem tej regulacji jest przede wszystkim takie ograniczenie formalne, które ma przeciwdziałać np. antydatowaniu czynności prawnych. Wspomniana forma obecna będzie także w przypadku ograniczeń w zbywaniu udziałów spółki.
