Porada prawna: Firma windykacyjna nie może naruszać prawa żądając spłaty długu

Przedawnienie długu

Na wstępie należy zaznaczyć, że zadłużenie prawdopodobnie uległo przedawnieniu. Zgodnie z art. 117 §2 Kodeksu cywilnego (k.c.) po upływie terminu przedawnienia ten, przeciwko komu przysługuje roszczenie, może uchylić się od jego zaspokojenia, chyba, że zrzeka się korzystania z zarzutu przedawnienia. Jeżeli natomiast przepis szczególny nie stanowi inaczej, termin przedawnienia wynosi lat dziesięć, a dla roszczeń o świadczenia okresowe oraz roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej – trzy lata (art. 118 k.c.). Wraz z upływem terminu przedawnienia roszczenia zobowiązany nabywa zarzut, którego podniesienie pozbawia uprawnionego jedynie możliwości przymusowego dochodzenia przedawnionego roszczenia, samo zaś roszczenie nadal istnieje. Należy jednak pamiętać, że sąd nie może uwzględnić przedawnienia z urzędu, a jedynie na zarzut dłużnika. W przypadku wierzytelności przedawnionej zobowiązanie zatem nie wygasa (mamy wówczas do czynienia z tzw. zobowiązaniem naturalnym) – dłużnik nadal ma obowiązek świadczenia, a jeśli uczyni mu zadość, to świadczenie jest należne i nie podlega zwrotowi. Jeśli więc dłużnik spłaci dług, a następnie dowie się, że był on przedawniony, to nie ma żadnych podstaw, aby żądać jego zwrotu (art. 411 pkt 3 k.c.).

Wpis długu do rejestru dłużników

Wierzyciel ma prawo wpisać do rejestru długów dług, którego nie może dochodzić już przed sądem ze względu na przedawnienie. Przedawnienie bowiem nie jest równoznaczne z anulowaniem zadłużenia, a jedynie stwierdzeniem, że upłynął termin na jego dochodzenie przed sądem. Jak wynika z art. 14 ust. 1 ustawy z dnia 9 kwietnia 2010 r. o udostępnianiu informacji gospodarczych i wymianie danych gospodarczych (Dz.U. Nr 81, poz. 530 ze zm.; dalej u.o.u.i.g.), wierzyciel może przekazać do biura (KRD) informacje gospodarcze o zobowiązaniu dłużnika będącego konsumentem wyłącznie wówczas, gdy są spełnione łącznie następujące warunki:

1. zobowiązanie powstało w związku z określonym stosunkiem prawnym;
2. łączna kwota wymagalnych zobowiązań dłużnika będącego konsumentem wobec wierzyciela wynosi co najmniej 200 złotych oraz są one wymagalne od co najmniej 60 dni;
3. upłynął co najmniej miesiąc od wysłania przez wierzyciela listem poleconym albo doręczenia dłużnikowi będącemu konsumentem do rąk własnych, na adres do doręczeń wskazany przez dłużnika będącego konsumentem, a jeżeli nie wskazał takiego adresu – na adres miejsca zamieszkania, wezwania do zapłaty, zawierającego ostrzeżenie o zamiarze przekazania danych do biura, z podaniem firmy i adresu siedziby tego biura.

W innych przypadkach wierzyciel może przekazać do biura informacje gospodarcze o zobowiązaniu dłużnika, gdy są spełnione łącznie następujące warunki:

• zobowiązanie zostało stwierdzone tytułem wykonawczym;
• upłynęło co najmniej 14 dni od wysłania przez wierzyciela listem poleconym albo doręczenia dłużnikowi do rąk własnych, na adres do doręczeń wskazany przez dłużnika, a jeżeli dłużnik nie wskazał takiego adresu – na adres miejsca zamieszkania, siedziby lub miejsca wykonywania działalności gospodarczej, pisma, zawierającego ostrzeżenie o zamiarze przekazania danych do biura z podaniem firmy i adresu siedziby tego biura;
• wierzyciel przekazał do biura informację określającą dane organu orzekającego, datę wydania i sygnaturę tytułu wykonawczego stwierdzającego to zobowiązanie (art. 16 ust. 1 u.o.u.i.g.).

Wierzyciel ma prawo wpisać do rejestru dłużników także wierzytelność sporną, jednak musi zaznaczyć, że dłużnik dług kwestionuje. Niepodanie informacji o kwestionowaniu długu jest traktowane jako podanie nieprawdziwej informacji i zagrożone karą grzywny do 30.000,00 zł za każdy wpis. Jak wspomniani wyżej, wierzyciel ma także prawo wpisać dług, którego nie może dochodzić już przed sądem ze względu na przedawnienie. Za prawdziwość danych zgodnie z ustawą odpowiada wierzyciel. Przekazanie nieprawdziwych danych, podobnie jak wspomniane wyżej niepodanie faktu kwestionowania długu przez dłużnika, jest zagrożone karą grzywny do 30.000,00 zł za każdy wpis.

Ochrona dłużnika przed niesłusznym wpisem do rejestru

Dłużnik, który uważa, ze został niesłusznie wpisany do KRD ma kilka możliwości reakcji. Po pierwsze – wezwać wierzyciela do usunięcia wpisu. Ponadto – może złożyć w KRD tzw. zarzut, który jest przez biuro rozpatrywany w ciągu 21 dni. KRD wzywa wierzyciela, aby ustosunkował się do zarzutu w ciągu 14 dni. Jeśli tego nie zrobi, wpis jest usuwany. KRD usuwa także wpis, jeśli dłużnik przedstawi dokumenty stwierdzające w sposób jednoznaczny nieistnienie zobowiązania (np. orzeczenie sądu). Poza tym dłużnik zawsze może złożyć doniesienie na policję lub do prokuratury o popełnieniu przez wierzyciela przestępstwa poświadczenia nieprawdy.

Działanie windykacyjne noszące znamię nękania

Firma windykacyjna nie ma prawa stosować niezgodnych z prawem działań w celu egzekucji długu, w szczególności nie może ona dłużnika zastraszać, grozić czy nękać. W kwestii natarczywego nacisku w celu wyegzekwowania należności trzeba zwrócić uwagę na art. 190a § 1 Kodeksu karnego (k.k.), zgodnie z którym: „kto przez uporczywe nękanie innej osoby lub osoby jej najbliższej wzbudza u niej uzasadnione okolicznościami poczucie zagrożenia lub istotnie narusza jej prywatność, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3”. Negatywny stosunek sprawcy do pokrzywdzonego wzmocniony jest dodatkowo właściwością jego zachowania, zawierającą się w uporczywości nękania (charakter długotrwały). O uporczywym zachowaniu się sprawcy świadczyć będzie z jednej strony jego szczególne nastawienie psychiczne, wyrażające się w nieustępliwości nękania, tj. trwaniu w swego rodzaju uporze, mimo próśb i upomnień pochodzących od pokrzywdzonego lub innych osób o zaprzestanie przedmiotowych zachowań, z drugiej natomiast strony – dłuższy upływ czasu, przez który sprawca je podejmuje (zob. wyrok Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu – II Wydział Karny z dnia 19 lutego 2014 r., II AKa 18/14, KZS 2014, Nr 7-8, poz. 98). Decydujące jest tu subiektywne odczucie zagrożonego, które musi być oceniane w sposób zobiektywizowany (zob. postanowienie Sądu Najwyższego – Izba Karna z dnia 12 grudnia 2013 r., III KK 417/13, KZS 2014, Nr 6, poz. 26).

Wierzyciel ma prawo do żądania spłaty długu także przedawnionego

Jakkolwiek wynikające z opisanego stanu faktycznego działania nie kwalifikują się jeszcze do przestępstwa określonego w art. 190a § 1 k.k., to należałoby oświadczyć firmie windykacyjnej (np. nadając pismo listem poleconym), że nie życzy sobie Pani dalszych kontaktów z jej strony, a wszelkie próby nacisku w przedmiotowej sprawie będą traktowane jako czynności wyczerpujące znamię przestępstwa stalkingu.

W omawianym przypadku wierzytelność, jeśli w ogóle istnieje (dowód ciąży na firmie windykacyjnej), przyjmując przedstawiony stan faktyczny, jest przedawniona, a zatem podniesienie przez Panią zarzutu przedawnienia w przypadku ewentualnego dochodzenia zapłaty przez firmę na drodze sądowej spowoduje oddalenie powództwa wierzyciela. Nie zmienia to prawa wierzyciela (firmy windykacyjnej) do żądania zapłaty poprzez wysyłanie monitów i wezwań do zapłaty, a także do kontaktu telefonicznego w celu spłaty, jak również do dokonania wpisu w rejestrze dłużników (wpis taki musi jednak uwzględniać m.in. tytuł prawny, datę powstania zaległości, informację o postępowaniach dotyczących zobowiązania, informację o kwestionowaniu przez dłużnika istnienia całości lub części zobowiązania, datę wysłania listem poleconym albo doręczenia dłużnikowi do rąk własnych wezwania do zapłaty, zawierającego ostrzeżenie o zamiarze przekazania danych do biura informacji gospodarczej, z podaniem firmy i adresu siedziby tego biura). Same wezwania do zapłaty czy kontakty telefoniczne powinny ograniczać się jedynie do żądania spłaty, nie mogą wywierać jakichkolwiek niezgodnych z prawem nacisków – a za takie należało by uznać telefoniczne informowanie o zadłużeniu osób najbliższych.

Podstawa prawna:
[art. 117 § 2, art. 118 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz.U. Nr 16, poz. 93 ze zm.)]
[art. 14, art. 16 ustawy z dnia 9 kwietnia 2010 r. o udostępnianiu informacji gospodarczych i wymianie danych gospodarczych (Dz.U. Nr 81, poz. 530 ze zm.)]
[art. 190a § 1 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny (Dz.U. Nr 88, poz. 553 ze zm.)]