Rzeszowski ZUS
Skargi zostały wniesione przez rodziców dzieci cierpiących na poważne dolegliwości zdrowotne (astma, epilepsja, bronchit i chroniczna alergia), w większości skupionych w Stowarzyszeniu Osób Poszkodowanych przez ZUS, pochodzących z Rzeszowa i okolic. W ramach ubiegania się o emeryturę z tytułu opieki na dzieckiem zrezygnowali oni z wykonywanej dotychczas pracy. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Rzeszowie najpierw przyznał im prawo do wcześniejszej emerytury z tego powodu, a następnie, rok później, odebrał im prawo do tego świadczenia. Już bowiem po przyznaniu rodzicom przedmiotowych emerytur ZUS zwracał się do Głównego Lekarza Orzecznika z prośbą o wyrażenie opinii, czy dolegliwości dzieci skarżących kwalifikują je jako wymagające stałej opieki, co stanowiło przesłankę przyznania wcześniejszej emerytury, a w rezultacie wydanych przez ten organ opinii, uchylał wydane wcześniej decyzje. Skarżący odwoływali się do sądów od tych decyzji, jednakże bezskutecznie. W skardze do ETPC rodzice podnosili, iż kwestionowane decyzje ZUS pozbawiające ich prawa do wcześniejszej emerytury, a co za tym idzie pozbawiające ich środków do życia, stanowiły naruszenie przewidzianej w art. 1 Pierwszego Protokołu Dodatkowego do Konwencji ochrony własności. Zgodnie z tym przepisem każda osoba ma prawo do poszanowania swego mienia i nikogo nie można pozbawiać własności, chyba że przemawia za tym interes publiczny.
Wyrok ETPC
W dniu 2 października 2012 roku Europejski Trybunał Praw Człowieka wydał 10 orzeczeń w sprawach przeciwko Polsce – Czaja przeciwko Polsce (skarga nr 5744/05), Kapel przeciwko Polsce (skarga nr 16519/05), Kluska przeciwko Polsce (skarga nr 33384/04), Kowal przeciwko Polsce (skarga nr 21913/05), Kura przeciwko Polsce (skarga nr 17318/04), Lasota przeciwko Polsce (skarga nr 6762/04), Antoni Lewandowski przeciwko Polsce (skarga nr 38459/03), Płaczkowska przeciwko Polsce (skarga nr 15435/04), Rusin przeciwko Polsce (skarga nr 25360/04) oraz Trznadel przeciwko Polsce (skarga nr 5970/05). We wszystkich wyrokach ETPC uznał, że decyzje rzeszowskiego ZUS o cofnięciu prawa do wcześniejszej emerytury, podtrzymane następnie przez polskie sądy, były naruszeniem prawa do własności w rozumieniu art. 1 Pierwszego Protokołu Dodatkowego do Konwencji. Uwagę Trybunału zwróciło przede wszystkim to, że rodzice, opierając się na decyzji o przyznaniu im wcześniejszej emerytury, rezygnowali z pracy i pozostawali bez żadnego źródła dochodu. Biorąc pod uwagę wiek skarżących i wysoki poziom bezrobocia w rejonie, w którym zamieszkują, ich sytuacja była wyjątkowo trudna. Jednocześnie decyzje w przedmiocie cofnięcia prawa do wcześniejszej emerytury były natychmiast wykonalne, pozbawiając tym samym skarżących przez cały okres postępowania odwoławczego świadczeń socjalnych. W ocenie Trybunału takie procedowanie organów krajowych stało w sprzeczności z obowiązującym w tym zakresie wymogiem szczególnej staranności w sprawach o zasadniczym znaczeniu dla skarżących. Uzasadniając wyrok, Trybunał podkreślił, że zwłaszcza tam, gdzie w grę wchodzą podstawowe prawa człowieka, w tym prawo własności, władze publiczne muszą działać bezzwłocznie oraz konsekwentnie. W takich wypadkach od organów władzy wymaga się bowiem najwyższej skrupulatności i sprawności w działaniu.
W chwili obecnej w Europejskim Trybunale Praw Człowieka czeka ponad 130 podobnych skarg polskich rodziców.
