Spis treści
Prawo odstąpienia
Odstąpienie od zawartej umowy jest jednym z podstawowych praw strony każdego stosunku cywilnoprawnego. Tak naprawdę dokładny kształt odstąpienia zależy od woli stron zawartej umowy. Samo prawo opiera się jednak na art. 395 §1 Kodeksu cywilnego, zgodnie z którym można zastrzec, że jednej lub obu stronom przysługiwać będzie w ciągu oznaczonego terminu prawo odstąpienia od umowy. Prawo to wykonywa się przez oświadczenie złożone drugiej stronie.
Umowa przedwstępna
Definicję umowy przedwstępnej odnajdziemy w art. 389 KC – umową taką jest umowa, przez którą jedna ze stron lub obie zobowiązują się do zawarcia oznaczonej umowy. Powinna ona określać istotne postanowienia umowy przyrzeczonej. Jeżeli termin, w ciągu którego ma być zawarta umowa przyrzeczona, nie został oznaczony, powinna ona być zawarta w odpowiednim terminie wyznaczonym przez stronę uprawnioną do żądania zawarcia umowy przyrzeczonej. Jeżeli obie strony są uprawnione do żądania zawarcia umowy przyrzeczonej i każda z nich wyznaczyła inny termin, strony wiąże termin wyznaczony przez stronę, która wcześniej złożyła stosowne oświadczenie. Jeżeli w ciągu roku od dnia zawarcia umowy przedwstępnej nie został wyznaczony termin do zawarcia umowy przyrzeczonej, nie można żądać jej zawarcia. Umowa przedwstępna regulowana w powyższym przepisie jest instrumentem prawnym, którym strony mogą się posłużyć w fazie przygotowania kontraktu. Umowa przedwstępna jest umową zobowiązującą stronę lub strony do zawarcia w przyszłości oznaczonej umowy. Umowa przedwstępna należy do umów o charakterze organizatorskim (przygotowawczym) i należy ją odróżnić od umowy definitywnej, która realizuje zamierzony przez strony cel gospodarczy, nie rodzi sama skutku rozporządzającego.
Jak odstąpić od umowy przedwstępnej?
Odstąpienie od umowy przedwstępnej jest na gruncie obecnie obowiązujących przepisów dozwolone. W razie wykonania prawa odstąpienia umowa uważana jest za nie zawartą. To, co strony już świadczyły, ulega zwrotowi w stanie niezmienionym, chyba że zmiana była konieczna w granicach zwykłego zarządu. Za świadczone usługi oraz za korzystanie z rzeczy należy się drugiej stronie odpowiednie wynagrodzenie. Jeżeli prawo odstąpienia od umowy przedwstępnej zostało wyraźnie określonej w zobowiązaniu, strony nie powinny mieć problemu w zastosowaniu tej instytucji. Kłopot może pojawić się, gdy strony nie przewidziały możliwości odstąpienia od takiej umowy. W takiej sytuacji strony mogą spróbować rozwiązać niniejszą umowę za porozumieniem. Warto w tym miejscu zaznaczyć, że zgodnie z wyrokiem Sądu Najwyższego z dnia 15 kwietnia 2003 r. (sygn. akt V CKN 74/01), w przypadku umowy przedwstępnej, która nie jest umową wzajemną (a więc wtedy, gdy świadczenie jednej strony będzie odpowiadało świadczeniu drugiej strony zobowiązania), nie można skorzystać z ustawowego prawa do odstąpienia od umowy. Sąd ten podkreśla jednak, że strony mogą odstąpić od umowy przedwstępnej (gdy nie będzie w niej klauzuli pozwalającej na odstąpienie), jeżeli zawarto w niej dodatkowe zastrzeżenia, np. o zadatku. Wykonanie tego prawa odstąpienia jest warunkiem żądania zwrotu zadatku w podwójnej wysokości. Sąd wskazał też, że brak odstąpienia i utrata prawa do zadatku nie wyklucza prawa do odszkodowania, a utracony zadatek może być potraktowany jako element szkody (por. wyrok SN z 14 grudnia 2011 sygn. akt I CSK 149/11).
Podstawa prawna:
[art. 389, art. 395 k.c. (Dz.U. z 2014 r. nr 121 j.t.)]
