Drobna pożyczka 'na gębę’ – czy to dobry pomysł? Jak zabezpieczyć się, jeżeli pożyczamy komuś nawet drobna sumę pieniędzy

Czym dokładnie jest umowa pożyczki

Pożyczka jest niczym innym jak umową cywilnoprawną, regulowaną odpowiednimi przepisami Kodeksu cywilnego. Przez umowę pożyczki dający pożyczkę zobowiązuje się przenieść na własność biorącego określoną ilość pieniędzy albo rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku, a biorący zobowiązuje się zwrócić tę samą ilość pieniędzy albo tę samą ilość rzeczy tego samego gatunku i tej samej jakości. Jak wynika z powyższego, przedmiotem umowy pożyczki mogą być nie tylko pieniądze, ale również rzeczy. My jednak skupimy się na umowach pożyczki, która opiewa na określoną kwotę pieniężną.

Umowa ustna czy pisemna?

Przepisy prawa cywilnego nie nakładają rygory formy czynności prawnej w stosunku do umów pożyczki. Oznacza to, że umowę pożyczki możemy sobie zawrzeć zarówno ustnie (tytułowa pożyczka „na gębę”) jak i pisemnie. Jedynie w stosunku do umów pożyczki, której wartość przenosi pięćset złotych, ustawodawca wskazał, że powinna być ona zawarta na piśmie. Forma pisemna nie została jednak zastrzeżona pod rygorem nieważności. Wynika z tego, że jeżeli Kowalski pożyczy Nowakowi 1 000 złotych i umowa ta będzie zawarta ustnie, to będzie ona ważna. Formę pisemną zastrzeżono bowiem jedynie dla celów dowodowych. Oznacza to, że w przypadku ewentualnego sporu sądowego, nie jest dopuszczalny dowód ze świadków ani dowód z przesłuchania stron na fakt dokonania czynności. Jednakże mimo niezachowania formy pisemnej przewidzianej dla celów dowodowych, dowód ze świadków lub dowód z przesłuchania stron jest dopuszczalny, jeżeli obie strony wyrażą na to zgodę, jeżeli żąda tego konsument w sporze z przedsiębiorcą albo jeżeli fakt dokonania czynności prawnej będzie uprawdopodobniony za pomocą pisma. Co to oznacza w praktyce? W praktyce wygląda to tak, że sąd przesłucha świadków lub strony ustnej umowy pożyczki, jeżeli nasi przykładowi Nowak i Kowalski wyrażą na to zgodę, albo jeżeli fakt dokonania czynności prawnej (czyli naszej umowy pożyczki) będzie uprawdopodobniony pismem, np. w postaci wzajemnej korespondencji mailowej stron umowy.

Pożyczasz pieniądze? Zawrzyj umowę na piśmie

Najlepszym zabezpieczeniem przy drobnych pożyczkach jest sporządzenie umowy na piśmie. Dotyczy to nawet umów pożyczki, których wartość jest niższa niż 500 złotych. Ustawodawca nie zakazuje bowiem zawierania umów w formie pisemnej. Forma czynności prawnych jest co do zasady dowolna, chyba że ustawa stanowi inaczej.

Sporządzenie umowy na piśmie pozwala natomiast uzyskać nie tylko środek dowodowy w ewentualnym postępowaniu sądowym, ale także pozwala utrwalić postanowienia obu stron umowy. Jednym z kluczowych postanowień umownych z punktu widzenia zarówna pożyczkodawcy, jak i pożyczkobiorcy jest zapis dotyczący terminu zwrotu pożyczki. W przypadku gdy termin zwrotu pożyczki nie jest oznaczony, dłużnik obowiązany jest zwrócić pożyczkę w ciągu sześciu tygodni po wypowiedzeniu przez dającego pożyczkę.

Klauzule umowne zabezpieczające pożyczkodawcę

Z uwagi na charakter artykułu, skupimy się jedynie na najważniejszych formach zabezpieczenia spłaty pożyczki.

Pojęcie „drobna kwota pieniędzy” jest pojęciem względnym. Dla jednych drobna kwota to 50 czy 100 złotych, dla innych zaś 10 000 złotych. Dlatego zawierając pisemną umowę pożyczki, możemy w jej treści zawrzeć tzw. klauzule umowne, które zabezpieczą interes pożyczkodawcy. Jedną z nich jest postanowienie o ustanowieniu na rzecz pożyczkodawcy zastawu. Może ona brzmieć następująco: „w celu zabezpieczenia udzielonej przez Pożyczkodawcę pożyczki, Pożyczkobiorca ustanawia na rzecz pożyczkodawcy zastaw na …” (rzeczy ruchomej lub prawie zbywalnym).

Możliwe jest także ustanowienie zabezpieczenia w postaci hipoteki, jeżeli nasza „drobna suma” jest de facto znaczna. Należy w tym miejscu podkreślić, że ustanowienie hipoteki wymaga zachowania formy aktu notarialnego.

W umowie pożyczki można także zawrzeć klauzulę odsetkową, która określać będzie wysokość umownych odsetek za zwłokę w spłacie pożyczki.

Podstawa prawna:
Art. 74, art. 353¹, art. 720, art. 723 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 roku – Kodeks cywilny (Dz.U.2014.121).