Spis treści
Prawo do pierwszego i kolejnych urlopów wypoczynkowych
Prawo do pierwszego urlopu wypoczynkowego pracownik podejmujący pracę po raz pierwszy, uzyskuje z upływem każdego miesiąca pracy, w wymiarze 1/12 wymiaru urlopu przysługującego mu po przepracowaniu roku. Za każdy miesiąc ma prawo do 1/12 z 20 dni (czyli 1,66 dnia) – tj. nabywa się prawo do urlopu z dołu. Z kolei prawo do kolejnych urlopów nabywa się w każdym następnym roku kalendarzowym – tj. nabywa się prawo do urlopu z góry.
Ustanie stosunku pracy a prawo do urlopu wypoczynkowego
W razie ustania stosunku pracy i nawiązania w trakcie roku kalendarzowego wymiar urlopu ustala się proporcjonalnie do okresu przepracowanego u danego pracodawcy. W takim przypadku 1 miesiąc odpowiada 1/12 wymiaru urlopu wypoczynkowego. Niepełny kalendarzowy miesiąc pracy zaokrągla się w górę do pełnego miesiąca. Dotyczy to także uprawnienia do kolejnego urlopu w przypadku zatrudnienia w trakcie roku kalendarzowego. W prawe pracy obowiązuje zasada, że niepełny dzień urlopu zaokrągla się w górę do pełnego dnia.
Wymiar urlopu wypoczynkowego
Wymiar urlopu wypoczynkowego zależy od takich czynników jak staż pracy, okres poprzedniego zatrudnienia czy okresy zakończonej nauki.
Jak wyżej wspomniano, wymiar urlopu zależy od ogólnego stażu pracy – czyli wszystkich okresów zatrudnienia. Wynosi on:
- 20 dni przy okresie zatrudnienia krótszym niż 10 lat,
- 26 dni przy okresie zatrudnienia wynoszącym co najmniej 10 lat.
Przy zatrudnieniu w niepełnym wymiarze czasu pracy wymiar urlopu ustala się proporcjonalnie do wymiaru zatrudnienia np. przy ½ etatu jest to 10 lub 13 dni.
Do okresu zatrudnienia, od którego zależy wymiar urlopu wlicza się także okresy poprzedniego zatrudnienia bez względu na przerwy w zatrudnieniu oraz sposób ustania stosunku pracy
Wlicza się również okresy zakończonej nauki:
- zasadniczej lub innej równorzędnej szkoły zawodowej – przewidziany programem nauczania czas trwania nauki, nie więcej jednak niż 3 lata,
- średniej szkoły zawodowej – przewidziany programem nauczania czas trwania nauki, nie więcej jednak niż 5 lat,
- średniej szkoły zawodowej dla absolwentów zasadniczych (równorzędnych) szkół zawodowych – 5 lat,
- średniej szkoły ogólnokształcącej – 4 lata,
- szkoły policealnej – 6 lat,
- szkoły wyższej – 8 lat.
UWAGA! Okresy nauki nie podlegają sumowaniu.
A co jeśli pracownik pobierał naukę w czasie zatrudnienia? Otóż jeżeli pracownik pobierał naukę w czasie zatrudnienia, do okresu pracy, od którego zależy wymiar urlopu, wlicza się bądź okres zatrudnienia, w którym była pobierana nauka, bądź okres nauki, zależnie od tego, co jest korzystniejsze dla pracownika.
Kiedy powinien być udzielony urlop wypoczynkowy?
Urlop powinien być udzielony w tym roku, w którym pracownik nabył do niego prawo. Urlop powinien być udzielony zgodnie z planem urlopów. Plan urlopów ustala pracodawca, biorąc pod uwagę wnioski pracowników i konieczność zapewnienia normalnego toku pracy. W braku takiego planu następuje to na podstawie porozumienia pracownika z pracodawcą.
Urlop na żądanie
Pracownik może też wykorzystać 4 dni urlopu na swój wniosek, który pracodawca uwzględnia (tzw. „urlop na żądanie”).
Wykorzystanie urlopu wypoczynkowego
Urlop może być wykorzystany w częściach na wniosek pracownika przy czym jedna część ma obejmować co najmniej 14 kolejnych dni kalendarzowych.
W razie niewykorzystania urlopu w roku kalendarzowym udziela się go do 30 września następnego roku.
Urlopu udziela się w dni, które są dla pracownika dniami pracy, zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy, w wymiarze godzinowym, odpowiadającym dobowemu wymiarowi czasu pracy pracownika w danym dniu.
Przy udzielaniu urlopu jeden dzień urlopu odpowiada 8 godzinom pracy (20 dni x 8 godzin = 160 godzin; 26 dni x 8 godzin = 208 godzin).
Gdy pracownika obowiązuje niższa dobowa norma czasu pracy jego dzień urlopu odpowiada tej niższej normie (np. 7 godzin w przypadku pracownika niepełnosprawnego – 20 dni x 7 godzin = 140 godzin; 26 dni x 7 godzin = 182 godziny).
Urlop w okresie wypowiedzenia
Pracodawca może jednostronnie udzielić urlopu pracownikowi w okresie wypowiedzenia.
Zmiana terminu wykorzystania urlopu wypoczynkowego
Istnieją okoliczności, w których pracodawca może albo musi zmienić termin urlopu.
Pracodawca ma obowiązek zmiany terminu w przypadku:
- choroby pracownika,
- odosobnienia w związku z chorobą zakaźną,
- powołania na ćwiczenia wojskowe,
- urlopu macierzyńskiego, rodzicielskiego i ojcowskiego.
Powyższe okoliczności powodują również przerwanie udzielonego urlopu.
Pracodawca może natomiast zmienić termin urlopu:
- na wniosek pracownika umotywowany ważnymi przyczynami
- z powodu szczególnych potrzeb pracodawcy jeżeli nieobecność pracownika spowodowałaby zakłócenia toku pracy
Odwołanie z urlopu wypoczynkowego
Odwołanie z urlopu nie jest wymarzoną sytuacją dla pracownika. Jednak pracodawca może odwołać pracownika z urlopu, ale tylko wtedy, kiedy jego obecności w zakładzie wymagają okoliczności nie przewidziane w chwili rozpoczynania urlopu. W takim przypadku pracodawca jest obowiązany pokryć pracownikowi koszty związane bezpośrednio z odwołaniem go z urlopu.
Wynagrodzenie na czas urlopu wypoczynkowego
Urlop jest płatny i pracownikowi przysługuje wynagrodzenie takie, jakie otrzymałby gdyby w tym czasie pracował. Stałe składniki wynagrodzenia przysługują w wysokości przysługującej za miesiąc, w którym korzysta z urlopu. Z kolei zmienne składniki bierze się w przeciętnej wysokości z 3 miesięcy poprzedzających miesiąc korzystania z urlopu. w przypadkach znacznego wahania wysokości wynagrodzenia okres ten może być przedłużony do 12 miesięcy
Ekwiwalent za urlop wypoczynkowy
W sytuacji nie wykorzystania urlopu w naturze przysługuje ekwiwalent pieniężny. Przysługuje tylko gdy to nie wykorzystanie urlopu następuje z powodu rozwiązania lub wygaśnięcia stosunku pracy. Nie wypłaca się natomiast ekwiwalentu gdy pracownik i pracodawca postanowią o wykorzystaniu urlopu w czasie pozostawania pracownika w stosunku pracy na podstawie kolejnej umowy o pracę zawartej między nimi bezpośrednio po rozwiązaniu lub wygaśnięciu poprzedniej umowy o pracę z tym pracodawcą.
Podstawa prawna:
Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (Dz.U. z 2018 r., poz. 917, ze zm.)
Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 8 stycznia 1997 r. w sprawie szczegółowych zasad udzielania urlopu wypoczynkowego, ustalania i wypłacania wynagrodzenia za czas urlopu oraz ekwiwalentu pieniężnego za urlop (Dz. U. Nr 2, poz. 14, ze zm.)
Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 15 maja 1996 r. w sprawie sposobu usprawiedliwiania nieobecności w pracy oraz udzielania pracownikom zwolnień od pracy (Dz. U. z 2014 r., poz. 1632)
