Przedstawione w ustawie zmiany dotyczą w szczególności: objęcia przez Prezesa UTK szerszym nadzorem rynku przewozu osób, czyli zarówno w zakresie usługi publicznej, jak i przewozów komercyjnych; zwiększenia możliwości ochrony przez Prezesa UTK interesów pasażerów oraz przeciwdziałania rażąco niskiej jakości przewozów; zwiększenia obowiązków przewoźników i innych uczestników rynku transportu kolejowego – w tym między innymi w zakresie informowania pasażerów o rozkładzie jazdy oraz informowania Prezesa UTK o naruszeniach ustawowego harmonogramu przygotowania i realizacji rozkładu jazdy; wprowadzenia dodatkowych sankcji dla podmiotów naruszających zasady postępowania określone ustawą o transporcie kolejowym.
Odnośnie szczegółowych rozwiązań przyjętych uchwaloną ustawą trzeba wskazać, iż rozszerzono zakres zadań Prezesa UTK o opiniowanie projektów planów transportowych w zakresie przewozów pasażerskich w transporcie kolejowym oraz projektów umów o świadczenie usług publicznych, a także o nadzór nad zawieraniem umów o udostępnienie infrastruktury kolejowej. Wprowadzono także możliwość żądania przez Prezesa UTK udzielania wszelkich informacji dotyczących rynku transportu kolejowego.
Przepisy nowelizujące wprowadzają ponadto zakaz stosowania bezprawnych praktyk naruszających zbiorowe interesy pasażerów w transporcie kolejowym, w szczególności w zakresie wymogu podawania do publicznej wiadomości rozkładu jazdy dla przewozu osób, taryf i cenników, wykonywania umowy przewozu z uwzględnieniem obowiązku zapewnienia podróżnym odpowiednich warunków bezpieczeństwa i higieny oraz użycia środków transportowych odpowiednich do danego przewozu. Naruszenie tego zakazu skutkować będzie karą pieniężną nakładaną przez Prezesa UTK w wysokości do 2 % rocznego przychodu przedsiębiorcy, osiągniętego w poprzednim roku kalendarzowym.
Zgodnie z nowo uchwaloną regulacją Prezes UTK będzie miał możliwość odmowy dopuszczenia do infrastruktury kolejowej przewoźnika, jeśli działalność określona w jego wniosku skutkowałaby wzrostem poziomu rekompensaty wypłacanej przez organizatora przewoźnikowi o więcej niż 10 % w stosunku do poziomu wynikającego z umowy o świadczenie usług publicznych lub zakłócałaby regularność przewozów pasażerskich, z uwzględnieniem natężenia ruchu na linii kolejowej i potrzeb podróżnych.
Ponadto rozszerzono uprawnienia Prezesa UTK w zakresie nadzoru nad umowami o dostęp do infrastruktury. Proponowane zmiany przewidują możliwość włączenia się Prezesa UTK w negocjacje w sprawie zawarcia umowy o udostępnienie infrastruktury kolejowej. Po bezskutecznym upływie terminu zakończenia negocjacji wyznaczonego w postanowieniu, Prezes UTK będzie mógł wydać decyzję w sprawie udostępnienia infrastruktury kolejowej, która zastąpi umowę o udostępnienie infrastruktury kolejowej. Odmowa podjęcia negocjacji oraz rozwiązanie umowy o dostęp do infrastruktury podlega również nadzorowi Prezesa UTK.
Nowo wprowadzane regulacje mają również na celu uporządkowanie zasady przyznawania przewoźnikom tras pociągów oraz zasady nadzoru nad ich rozkładem jazdy. Zarządca będzie zobligowany podawać rozkład jazdy dla przewozu osób do publicznej wiadomości w formie ogłoszenia na swojej stronie internetowej oraz na peronach, nie później niż w terminie 21 dni przed dniem jego wejścia w życie. W tym samym terminie rozkład jazdy podawać ma także właściciel dworca lub zarządzający dworcem. Zgodnie z przyjętymi rozwiązaniami, wprowadzono obowiązek informowania Prezesa UTK o naruszeniu terminów i zasad ustalania tras pociągów i rozkładu jazdy wraz z koniecznością podania przyczyn naruszenia. Naruszenie terminów przewidzianych w ustawie może się łączyć z karą nakładaną przez Prezesa UTK.
Ponadto stosownie do rozszerzonego katalogu obowiązków uczestników rynku przewozów kolejowych, w noweli rozbudowano katalog naruszeń, które mogą być sankcjonowane nałożeniem kar pieniężnych przez Prezesa UTK. Wśród naruszeń które mogą być sankcjonowane nałożeniem kar pieniężnych przez Prezesa UTK znalazły się działania dotyczące m. in. naruszania praw pasażera czy nie podawania rozkładu jazdy i jego zmian w terminach i na zasadach określonych w ustawie. Sankcjonowane będzie także nie zapewnienie przez zarządców parametrów linii kolejowej i czasu przejazdu pociągów, naruszanie terminów i zasad dotyczących planowania tras pociągów czy też utrudnianie Prezesowi UTK wykonywania uprawnień kontrolnych.
Wprowadzona została również możliwość nakładania przez Prezesa UTK kar pieniężnych w wysokości stanowiącej równowartość do 5 000 euro za każdy dzień zwłoki w wykonaniu określonych w ustawie decyzji Prezesa UTK oraz wyroków sądowych w sprawach dotyczących wykonywania określonych w ustawie czynności transportu kolejowego.
