Referendarz
Instytucja referendarza sądowego została wprowadzona do polskiego systemu prawnego dosyć niedawno, bo w 1998 r. Zgodnie z treścią art. 2 § 2 ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. – Prawo o ustroju sądów powszechnych, zadania z zakresu ochrony prawnej, inne niż wymiar sprawiedliwości, wykonują w sądach referendarze sądowi i starsi referendarze sądowi. Ilekroć w przepisach jest mowa o referendarzach sądowych, rozumie się przez to także starszych referendarzy sądowych.
Powołanie do życia instytucji referendarza nastąpiło zatem na gruncie powyższej ustawy. Nie oznacza to jednak, że ich prawa i obowiązki również będziemy mogli odnaleźć w tym akcie prawnym. Tak naprawdę uprawnienia referendarzy sądowych wynikają z innej bardziej znanej polskiej ustawy – Kodeksu postępowania cywilnego. Warto w tym miejscu podkreślić, że chociaż referendarze nie mogą być traktowani tak jak sędziowie, to jednak w niektórych sytuacjach mogą korzystać z ich kompetencji procesowych.
Kto może zostać referendarzem?
Referendarze sądowi są zatrudniani w celu wykonywania zadań z zakresu ochrony prawnej niebędącej wymiarem sprawiedliwości. Spotkać możemy ich zarówno w sądach rejonowych jak i okręgowych. Zgodnie z treścią art. 149 Prawa o ustroju sadów powszechnych, na stanowisko referendarza sądowego może być mianowany ten, kto:
- posiada obywatelstwo polskie i korzysta z pełni praw cywilnych i obywatelskich;
- jest nieskazitelnego charakteru;
- ukończył wyższe studia prawnicze w Polsce i uzyskał tytuł magistra prawa lub zagraniczne uznane w Polsce;
- ukończył 24 lata;
- ukończył aplikację ogólną prowadzoną przez Krajową Szkołę Sądownictwa i Prokuratury lub zdał egzamin sędziowski, prokuratorski, notarialny, adwokacki lub radcowski.
Na stanowisko zaś starszego referendarza sądowego może być mianowany referendarz, który zajmował stanowisko referendarza sądowego przez co najmniej dziesięć lat, nie był karany za przewinienia dyscyplinarne i uzyskiwał pozytywne okresowe oceny. Stosunek pracy z referendarzem nawiązuje się na podstawie mianowania, z dniem określonym w akcie mianowania.
Główne uprawnienia
Podstawowymi uprawnieniami referendarzy w zakresie postępowania cywilnego są:
- prowadzenie postępowania wieczystoksięgowego;
- rozpoznawanie wniosków o wpis do rejestru zastawów i do Krajowego Rejestru Sądowego. Pamiętajmy przy tym, że w postępowaniu rejestrowym referendarz nie może prowadzić rozprawy;
- rozpoznawanie wniosków o zwolnienie od kosztów sądowych oraz o ustanowienie lub odmowie ustanowienia adwokata lub radcy prawnego z urzędu;
- wydawanie nakazów zapłaty w postępowaniu upominawczym oraz wykonywanie wszystkie czynności w elektronicznym postępowaniu upominawczym;
- nadawanie klauzul wykonalności niektórym tytułom egzekucyjnym;
- wykonywanie niektórych czynności w sprawach z zakresu prawa spadkowego, z wyłączeniem prowadzenia rozprawy, zabezpieczenia spadku oraz przesłuchania świadków testamentu ustnego.
Kary dla referendarzy
Pomimo istotnych odmienności pomiędzy referendarzami, a sędziami zdarzają się elementy wspólne obu stanowiskom. W zakresie wykonywanych obowiązków referendarz jest niezależny co do treści wydawanych orzeczeń i zarządzeń określonych w ustawach. Jak widać powyższa zasada nakłada się na regułę niezależności i niezawisłości sędziowskiej. Pamiętajmy przy tym, że referendarze podobnie jak sędziowie mogą podlegać szczególnego rodzaju odpowiedzialności. Chodzi oczywiście o odpowiedzialność dyscyplinarną za naruszenie swoich obowiązków, w tym za oczywistą i rażącą obrazę przepisów prawa i uchybienie godności stanowiska. Karami dyscyplinarnymi są:
- nagana;
- nagana z ostrzeżeniem;
- nagana z obniżeniem wynagrodzenia zasadniczego o 10% na okres dwóch lat;
- wydalenie z pracy.
Referendarz sądowy ma także prawo do ubiegania się o stanowisko sędziowskie. Może bowiem przystąpić do egzaminu sędziowskiego już po przepracowaniu 3 lat na stanowisku referendarza lub asystenta sędziego. Wniosek o dopuszczenie do egzaminu sędziowskiego referendarz zgłasza Dyrektorowi Krajowej Szkoły Sądownictwa i Prokuratury na miesiąc przed przeprowadzeniem egzaminu, uiszczając wymaganą opłatę.
Podstawa prawna:
[art. 149 ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. – Prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz.U. z 2013 r. Nr 427 j.t.)]
