Warunki uzyskania prawa od odprawy emerytalnej lub rentowej
Odprawa emerytalna lub rentowa przysługuje pracownikowi, którego stosunek pracy ustał w związku z przejściem na emeryturę (odprawa emerytalna) lub rentę z tytułu niezdolności do pracy (odprawa rentowa). Pomiędzy przejściem na emeryturę bądź rentę a ustaniem stosunku pracy musi istnieć związek przyczynowy. Zasadniczo odprawa przysługuje pracownikowi, który zakończył pracę w celu przejścia na emeryturę lub rentę. Ale nie musi to być jedyna przyczyna rozwiązania stosunku pracy. Wystarczy następstwo czasowe, gdy po rozwiązaniu stosunku pracy (niekoniecznie równocześnie) pracownik przechodzi na rentę lub emeryturę.
Zgodnie z orzecznictwem odprawa należna jest również osobie, która przeszła na rentę inwalidzką dopiero po pewnym czasie od ustania stosunku pracy, jeżeli jeszcze w czasie zatrudnienia aż do momentu przejścia na rentę osoba ta pobierała nieprzerwanie zasiłek chorobowy (por. uchwała SN z dnia 7 stycznia 2000 r., sygn. III ZP 18/99).
Ważne!
Rozwiązanie stosunku pracy, wraz z którym pracownik uzyskuje świadczenie przedemerytalne, nie jest ustaniem stosunku pracy „w związku z przejściem na emeryturę” w rozumieniu art. 921 § 1 KP (por. wyrok SN z dnia 6 maja 2003 r., sygn. I PK 257/02). Odprawa emerytalna przysługuje natomiast pracownikowi w razie przejścia na wcześniejszą emeryturę (por. wyrok SN z dnia 11 stycznia 2001 r., sygn.. IPKN 187/00).
Warto pamiętać, że odprawa nie przysługuje automatycznie, pracownik musi już w chwili ustania stosunku pracy spełniać warunki uprawniające do uzyskania renty z tytułu niezdolności do pracy lub emerytury. Nie zyska więc prawa do odprawy emerytalnej pracownik, który w momencie rozwiązywania stosunku pracy za porozumieniem stron nie osiągnął jeszcze wieku emerytalnego (por. uchwała SN z dnia 3 marca 1989 r., III PZP 7/89).
Emeryt pracujący
Pobieranie świadczeń emerytalnych (rentowych) przy jednoczesnym pozostawaniu w zatrudnieniu na podstawie stosunku pracy nie oznacza przejścia na emeryturę (rentę). Pracownik, który po nabyciu uprawnień emerytalnych nadal kontynuuje aktywność zawodową, będzie mógł wystąpić o odprawę w późniejszym czasie (por. wyrok SN z 6 sierpnia 1998 r., III ZP 22/98, wyrok SN z dnia 4 czerwca 2002 r., I PKN 346/01, wyrok SN z dnia 6 maja 2003 r., I PK 223/02).
Ważne!
Tylko renta z tytułu niezdolności do pracy daje prawo do odprawy rentowej, nie dotyczy ona renty innego rodzaju, np. renty rodzinnej (por. wyrok SN z dnia 9 grudnia 1999 r., sygn.. I PKN 408/99).
Odprawa ma charakter jednorazowy. Osoba, która raz uzyskała odprawę w związku z przejściem na rentę inwalidzką, nie nabędzie już prawa do odprawy w chwili przejścia na emeryturę. Warto jednak pamiętać, że prawo do ponownej odprawy może wynikać z zapisów układu zbiorowego pracy lub regulaminu wynagradzania u danego pracodawcy. Wówczas korzystniejsze dla pracownika zasady obowiązujące w zakładzie pracy wyłączą zastosowanie art. 921 KP.
Wymagalność odprawy
Odprawa emerytalna lub rentowa powinna być wypłacona przez pracodawcę w dniu ustania stosunku pracy. Dniem wypłaty może być także dzień, w którym pracownik spełnił warunki uprawniające do emerytury lub renty. W przypadku uchylania się pracodawcy od wypłaty odprawy pracownik może wystąpić do sądu pracy. Roszczenie o wypłatę odprawy ulega przedawnieniu z upływem 3 lat od dnia, w którym roszczenie to stało się wymagalne.
Wysokość odprawy
Wysokość odprawy emerytalnej lub rentowej równa jest jednomiesięcznemu wynagrodzeniu pracownika. Przepisy ustaw szczególnych zawierają odrębne regulowania w zakresie wysokości odprawy emerytalnej lub rentowej. Należą do nich uregulowania dotyczące m.in. nauczycieli, urzędników państwowych i samorządowych, członków korpusu służby cywilnej, żołnierzy, policjantów, górników. Odprawę w wysokości wyższej niż przewidziana w Kodeksie pracy może wprowadzić obowiązujący u pracodawcy układ zbiorowy pracy lub regulamin wynagradzania.
Odprawa emerytalna lub rentowa podlega ochronie przed potrąceniami na tych samych zasadach jak wynagrodzenie za pracę (por. wyrok SN z dnia 17 lutego 2004 r., sygn. I PK 217/03). Do obliczenia wysokości tej odprawy stosuje się zasady obowiązujące przy ustalaniu ekwiwalentu pieniężnego za urlop.
W sytuacji zbiegu odprawy emerytalnej z odprawą przysługującą w związku z rozwiązaniem stosunku pracy z przyczyn dotyczących zakładu pracy (np. przy zwolnieniach grupowych) pracownikowi przysługują obie odprawy.
Podatek od odprawy
Odprawa emerytalna (rentowa) podlega podatkowi dochodowemu od osób fizycznych na zasadach przewidzianych dla przychodów ze stosunku pracy (por. wyrok z dnia 7 marca 2002 r., III RN 44/01).
Podstawa prawna:
1) Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (Dz. U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94, ze zm.),
2) Ustawa z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta Nauczyciela (Dz. U. z 2006 r. Nr 97, poz. 674, ze zm.),
3) Ustawa z dnia 16 września 1982 r. o pracownikach urzędów państwowych (Dz. U. z 2001 r. Nr 86, poz. 953, ze zm.).
4) Ustawa z dnia 21 listopada 2008 r. o pracownikach samorządowych (Dz.U. Nr 223, poz. 1458)
5) Ustawa z dnia 21 listopada 2008 r. o służbie cywilnej (Dz.U. Nr 227, poz. 1505).
