Zgodnie z treścią art. 108 powyższego aktu prawnego, w celu określenia sposobu współdziałania w rozwiązywaniu problemów osoby lub rodziny znajdujących się w trudnej sytuacji życiowej pracownik socjalny zatrudniony w ośrodku pomocy społecznej lub w powiatowym centrum pomocy rodzinie może zawrzeć kontrakt socjalny z tą osobą lub rodziną, w celu wzmocnienia aktywności i samodzielności życiowej, zawodowej lub przeciwdziałania wykluczeniu społecznemu.
W przypadku osób bezrobotnych do 25 roku życia, bezrobotnych długotrwale albo po zakończeniu realizacji wcześniej zawartego kontraktu socjalnego, albo kobiet, które nie podjęły zatrudnienia po urodzeniu dziecka, bezrobotnych powyżej 50 roku życia, bezrobotnych bez kwalifikacji zawodowych, bez doświadczenia zawodowego lub bez wykształcenia średniego, bezrobotnych samotnie wychowujących co najmniej jedno dziecko do 18 roku życia, bezrobotnych, którzy po odbyciu kary pozbawienia wolności nie podjęli zatrudnienia, bezrobotnych niepełnosprawnych – podpisanie kontraktu socjalnego, w ramach którego są realizowane działania na rzecz wzmocnienia aktywności osoby bezrobotnej, może być dokonywane na podstawie skierowania powiatowego urzędu pracy na zasadach określonych w art. 50 ust. 3 ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy.
Za osobę, z którą zawarto kontrakt socjalny ośrodek pomocy społecznej opłaca składkę na ubezpieczenie zdrowotne na zasadach określonych w przepisach o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych. Wzór kontraktu socjalnego możemy odnaleźć w załączniku do Rozporządzenia Ministra pracy i polityki społecznej z dnia 8 listopada 2010 r. w sprawie wzoru kontraktu socjalnego.
Jak podkreśla NSA w Warszawie w wyroku z dnia 22 września 2009 r. (sygn. akt I OSK 674/11), kontrakt socjalny, którego celem jest wzmocnienie osoby ubiegającej się o pomoc w zakresie aktywności i samodzielności życiowej i zawodowej lub przeciwdziałanie wykluczeniu społecznemu, musi uwzględniać zasady wynikające z omawianej ustawy oraz warunki, na jakich ustala się poszczególne świadczenia. Przepisy ustawy nie odsyłają do uregulowań Kodeksu cywilnego i nie przewidują równości kontrahentów, w tym także w określaniu jego treści. Dotyczy to również treści kontraktu, który nie może pomijać zasad wynikających z ustawy o pomocy społecznej, ani warunków na jakich ustala się poszczególne świadczenia. Pamiętajmy jednocześnie, że nie można porównywać kontraktu cywilnoprawnego z kontraktem socjalnym. Nie obowiązuje tu bowiem przewidziana w prawie cywilnym zasada swobody umów, zgodnie z którą strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego.
Na zakończenie, zawarcie kontraktu socjalnego nie może nastąpić, jeżeli jego potencjalna strona składa wadliwe oświadczenie woli, ubiega się o pomoc w związku ze zdarzeniami losowymi, funkcjonuje prawidłowo w swoim środowisku i wymaga wsparcia tylko ze względu na przejściowe problemy finansowe, nie posiada możliwości podjęcia działań w celu przezwyciężenia trudnej sytuacji rodziny np. osoby przewlekle chore.
