Zgodnie z treścią art. 78 i n. ustawy o emeryturach i rentach z FUS, zasiłek pogrzebowy przysługuje osobie, która pokryła koszty pogrzebu. Zasiłek pogrzebowy przysługuje również pracodawcy, domowi pomocy społecznej, gminie, powiatowi, osobie prawnej kościoła lub związku wyznaniowego, jeżeli pokryły koszty pogrzebu. W razie poniesienia kosztów pogrzebu przez więcej niż jedną osobę lub podmiot, o którym mowa powyżej, zasiłek pogrzebowy ulega podziałowi między te osoby lub podmioty – proporcjonalnie do poniesionych kosztów pogrzebu. Warto w tym miejscu zaznaczyć, że zgodnie z wyrokiem Sądu Najwyższego z dnia 13 grudnia 2012 r. (sygn. akt I UK 222/10), użyte w omawianym akcie prawnym określenie "osoba" obejmuje wszystkie osoby fizyczne i wskazane osoby prawne. W obrębie ogólnej kategorii osób fizycznych nie zachodzi żadne pierwszeństwo krewnych lub innych osób bliskich przed osobami obcymi – od wszystkich wymagane jest pokrycie kosztów pogrzebu. Tym samym przepisy art. 78-79 ustawy wprowadzają zasadę wypłaty zasiłku pogrzebowego lub zwrotu kosztów pogrzebu w udokumentowanej wysokości – oprócz bliskich – także osobom "obcym", bez jakiegokolwiek ich różnicowania, oraz na rzecz podmiotów wymienionych w art. 78 ust. 2 (pracodawca, dom pomocy społecznej, gmina, powiat, osoba prawna kościoła lub związek wyznaniowy). Jedynymi podmiotami wyłączonymi z możliwości ubiegania się o zasiłek pogrzebowy, pomimo zorganizowania pogrzebu i pokrycia jego kosztów, są – na podstawie art. 79 ust. 2 ustawy – oprócz Państwa, co jest oczywiste – organizacje polityczne lub społeczne, jeżeli zasiłek nie przysługuje im z tytułu pokrycia kosztów pogrzebu własnego pracownika.
W razie poniesienia kosztów pogrzebu przez inną osobę niż członek rodziny, dom pomocy społecznej, gminę, powiat, osobę prawną kościoła lub związku wyznaniowego, zasiłek pogrzebowy przysługuje w wysokości udokumentowanych kosztów pogrzebu, nie wyższej jednak niż określona w art. 80 omawianej ustawy. Zgodnie zaś z treścią art. 80, zasiłek pogrzebowy przysługuje w wysokości 4.000 zł.
Pamiętajmy przy tym, że prawo do zasiłku pogrzebowego wygasa w razie niezgłoszenia wniosku o jego przyznanie w okresie 12 miesięcy od dnia śmierci osoby, po której zasiłek przysługuje. Jeżeli zgłoszenie wniosku o zasiłek pogrzebowy w powyższym terminie było niemożliwe z powodu późniejszego odnalezienia zwłok lub zidentyfikowania osoby zmarłej albo z innych przyczyn całkowicie niezależnych od osoby uprawnionej, prawo do zasiłku pogrzebowego wygasa po upływie 12 miesięcy od dnia pogrzebu. Dokumentem potwierdzającym takie okoliczności lub przyczyny jest zaświadczenie Policji lub prokuratury, odpis zupełny aktu zgonu lub inny dokument urzędowy potwierdzający zaistnienie okoliczności lub przyczyn uniemożliwiających zgłoszenie wniosku.
Art. 35 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników przewiduje natomiast, że zasiłek pogrzebowy przysługuje osobie, która poniosła koszty pogrzebu po śmierci:
- ubezpieczonego, nie wyłączając osoby podlegającej tylko ubezpieczeniu wypadkowemu, chorobowemu i macierzyńskiemu;
- uprawnionego do emerytury lub renty z ubezpieczenia;
- członka rodziny osoby, o której mowa powyżej, pozostającego na jej utrzymaniu i spełniającego warunki do renty rodzinnej;
- osoby, która w dniu śmierci nie miała ustalonego prawa do emerytury lub renty z ubezpieczenia, lecz spełniała warunki do jej przyznania i pobierania.
Jeżeli koszty pogrzebu poniosło kilka osób, zasiłek pogrzebowy ulega podziałowi między te osoby proporcjonalnie do poniesionych kosztów. Zasiłek pogrzebowy przysługuje w wysokości określonej w przepisach emerytalnych, a zatem też jest to kwota w wysokości 4 000 zł. W razie zbiegu prawa do zasiłku pogrzebowego na podstawie ustawy z prawem do zasiłku pogrzebowego na podstawie odrębnych przepisów, przyznaje się zasiłek pogrzebowy na podstawie odrębnych przepisów.
Niezależnie od podstawy żądania zasiłku pogrzebowego, każdy uprawniony do przedmiotowego świadczenia musi zanieść do właściwej jednostki ZUS oryginalne dokumenty potwierdzające poniesione wydatki, a także skrócony odpis aktu zgonu danej osoby. Potrzebny będzie także prawidłowo wypełniony wniosek o zasiłek pogrzebowy – składany na formularzu ZUS-Z 12. Formularze dostępne są w siedzibie ZUS, a także na stronach internetowych.
