Zagadnienia z tym związane reguluje Ustawa z dnia 20 kwietnia 2004r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz. U. z 2008r., Nr 69, poz. 415 ze zm.) oraz Rozporządzenie Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 26 listopada 2004r. w sprawie rejestracji bezrobotnych i poszukujących pracy (Dz. U. z 2004r., Nr 262, poz. 2607 ze zm.).
Bezrobotny ma obowiązek zgłaszać się do urzędu pracy w wyznaczonym terminie w celu przyjęcia propozycji odpowiedniej pracy lub innej formy pomocy proponowanej przez urząd (np. stażu czy szkolenia) oraz potwierdzenia gotowości do podjęcia pracy.
W przypadku dłużników alimentacyjnych wyznaczony termin nie może być dłuższy niż 90 dni. Odpowiednie zatrudnienie oznacza zatrudnienie lub inną pracę zarobkową, które podlegają ubezpieczeniom społecznym i do wykonywania których bezrobotny ma wystarczające kwalifikacje lub doświadczenie zawodowe lub może je wykonywać po uprzednim szkoleniu albo przygotowaniu zawodowym dorosłych. Powinna to być praca odpowiednia dla jego stanu zdrowia a za jej wykonywanie powinien on otrzymywać co najmniej minimalne wynagrodzenie. W przypadku nieobecności ma on obowiązek powiadomić urząd pracy, w okresie do 7 dni, o uzasadnionej przyczynie niestawiennictwa. Odbywanie przez bezrobotnego praktyki absolwenckiej stanowi uzasadnioną przyczynę niezgłoszenia się w wyznaczonym terminie.
Osoba zarejestrowana jako bezrobotna powinna również uczestniczyć w stażu, szkoleniu, przygotowaniu zawodowym dorosłych lub innej formie pomocy zaproponowanej przez urząd pracy. Jeżeli wymagane są egzaminy kwalifikacyjne, czeladnicze lub sprawdzające bezrobotny musi do nich przystąpić. W przypadku udziału w szkoleniu, bez skierowania starosty, finansowanym z publicznych środków wspólnotowych i krajowych, ma on obowiązek, w terminie do 7 dni przed dniem rozpoczęcia szkolenia, powiadomić o tym fakcie urząd pracy.
Obowiązkowi zgłoszenia podlega podjęcie zatrudnienia, innej pracy zarobkowej, złożenie wniosku o wpis do ewidencji działalności gospodarczej oraz zaistnienie innych okoliczności powodujących utratę statusu bezrobotnego.
Bezrobotny ma także obowiązek poddania się badaniom lekarskim lub psychologicznym. Badania mają na celu stwierdzić zdolność bezrobotnego do wykonywania pracy, odbywania stażu lub przygotowania zawodowego. Mogą też pomóc ustalić, czy bezrobotny może wykonywać prace społecznie użyteczne.
Do obowiązków osoby bezrobotnej należy składanie lub przesyłanie urzędowi pracy pisemnych oświadczeń o przychodach oraz innych dokumentów niezbędnych do ustalenia uprawnień do określonych świadczeń. Należy to zrobić w terminie 7 dni od uzyskania przychodów.
Bezrobotny powinien także zawiadomić urząd pracy o wszystkich zmianach danych zawartych w karcie rejestracyjnej i ma na to 7 dni. W przypadku zmiany miejsca zamieszkania musi zgłosić to, w ciągu 7 dni, dotychczasowemu urzędowi pracy. Jednocześnie ma obowiązek, w terminie 14 dni , stawić się w urzędzie pracy właściwym dla nowego miejsca zamieszkania. Urząd pracy powinien być również powiadamiany o pobycie bezrobotnego za granicą lub innej sytuacji powodującej brak gotowości do podjęcia zatrudnienia (łącznie nie więcej niż 10 dni w jednym roku kalendarzowym).
Osoba posiadająca status bezrobotnego jest zobligowana do przedstawiania zaświadczenia o niezdolności do pracy wskutek choroby lub opieki nad chorym członkiem rodziny na ściśle określonym druku ZUS ZLA, w terminie 2 dni od dnia wystawienia zaświadczenia lekarskiego i dostarczenia go w terminie 7 dni od dnia jego wystawienia.
Ponadto bezrobotny musi zwrócić:
– pożyczkę szkoleniową wraz z odsetkami ustawowymi, jeżeli wykorzystano ją na inne cele niż określone,
– kwotę dofinansowania studiów podyplomowych, jeżeli doszło do przerwania studiów z winy bezrobotnego,
– nienależnie pobrane świadczenia (zasiłek czy stypendium) – w terminie 14 dni od dnia doręczenia stosownej decyzji.
Niewypełnianie w/w obowiązków może spowodować utratę prawa do zasiłku dla bezrobotnych
albo utratę statusu bezrobotnego.
