Właściwym aktem prawnym w sprawie podatku od darowizny jest ustawa z dnia 28 lipca 1983 r. od spadków i darowizn. Zasadniczo każda dokonana darowizna podlega opodatkowaniu jeśli wiąże się z nabyciem przez osoby fizyczne własności rzeczy znajdujących się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub praw majątkowych wykonywanych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Art. 4 omawianej ustawy przewiduje jednak, że z podatku zwolnione jest nabycie w drodze darowizny pieniędzy lub innych rzeczy przez osobę zaliczoną do I grupy podatkowej w wysokości nieprzekraczającej 9.637 zł od jednego darczyńcy, a od wielu darczyńców łącznie nie więcej niż 19.274 zł w okresie 5 lat od daty pierwszej darowizny, jeżeli pieniądze te lub rzeczy obdarowany przeznaczy w okresie 12 miesięcy od dnia ich otrzymania na wkład budowlany lub mieszkaniowy do spółdzielni, budowę domu jednorodzinnego, nabycie lokalu mieszkalnego stanowiącego odrębną nieruchomość albo spłatę zabezpieczonego hipoteką kredytu mieszkaniowego wraz z odsetkami, a także nabycie w drodze darowizny praw do rachunku oszczędnościowo-kredytowego przez osobę pozostającą faktycznie we wspólnym pożyciu małżeńskim z posiadaczem rachunku oszczędnościowo-kredytowego w kasie mieszkaniowej, pod warunkiem przeznaczenia środków zgromadzonych na tym rachunku na cele mieszkaniowe.
Podstawowe znaczenie przy zwolnieniu z obowiązku podatkowego ma jednak art. 4a, zgodnie z którym zwalnia się od podatku nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych przez małżonka, zstępnych, wstępnych, pasierba, rodzeństwo, ojczyma i macochę, jeżeli:
- zgłoszą nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego w terminie 6 miesięcy od dnia powstania obowiązku podatkowego (tj. od dnia dokonania darowizny) oraz
- udokumentują – w przypadku gdy przedmiotem nabycia tytułem darowizny lub polecenia darczyńcy są środki pieniężne, a wartość majątku nabytego łącznie od tej samej osoby w okresie 5 lat, poprzedzających rok, w którym nastąpiło ostatnie nabycie, doliczona do wartości rzeczy i praw majątkowych ostatnio nabytych, przekracza kwotę określoną w art. 9 ust. 1 pkt 1 (9.637 zł) – ich otrzymanie dowodem przekazania na rachunek bankowy nabywcy albo jego rachunek prowadzony przez spółdzielczą kasę oszczędnościowo-kredytową lub przekazem pocztowym.
Zwolnienie z obowiązku podatkowego przy otrzymanej od najbliższego krewnego darowizny, wiąże się zatem z koniecznością powiadomienia o tym fakcie Urzędu Skarbowego. Problem ten nie dotyczy osób, które nabywają jakąkolwiek rzecz w drodze darowizny przed notariuszem. W takiej sytuacji zgłoszenie darowizny będzie leżało w gestii notariusza. Pamiętajmy, że darowizna jakiejkolwiek nieruchomości musi zostać dokonana w formie aktu notarialnego, w przeciwnym wypadku będzie nieważna. Darowizna nie musi jednak przybierać formy aktu notarialnego (szczególnie, gdy nie dotyczy nieruchomości), w takiej sytuacji obowiązek zgłoszenia nabycia własności rzeczy na tej podstawie ciąży na obdarowanym.
W tym celu musi on wypełnić druk SD-Z2 i wysłać go do Naczelnika Urzędu Skarbowego, w którego okręgu znajduje się nasze (obdarowanego) miejsce zamieszkania. Dokonanie zgłoszenia w terminie przewidzianym omawianymi przepisami jest warunkiem koniecznym, choć nie wystarczającym, do tego by skorzystać ze zwolnienia z podatku. Niedochowanie terminu dokonania zgłoszenia wywołuje ten skutek, że zwolnienie podatkowe, o którym stanowi art. 4a ust 1 pkt 1 ustawy w ogóle nie przysługuje, nawet przy spełnieniu innych warunków tego zwolnienia.
Na zakończenie pamiętajmy, że jeżeli organ podatkowy dojdzie do wniosku, że nie przysługuje zwolnienie z art. 4a ust. 1 pkt 1 omawianej ustawy i zachodzi podstawa do opodatkowania podatkiem od spadków i darowizn, to może wszcząć w tej sprawie postępowanie z urzędu, natomiast jeżeli zostanie złożone zeznanie według ustalonego wzoru, to złożenie zeznania nie daje organowi podatkowemu możliwości wydania postanowienia o wszczęciu postępowania.
