Ministerstwo Finansów przedstawiło projekt ustawy o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych, ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych oraz niektórych innych ustaw (projekt z 24 sierpnia 2012 r.). Zgodnie z deklaracjami resortu projekt ma na celu uszczelnienie systemu podatkowego i ograniczenie dotychczasowych mechanizmów optymalizacji podatkowej.
Model opodatkowania spółek komandytowo-akcyjnych
Jednym z głównych powodów wprowadzenia projektowanych zmian jest wyeliminowanie możliwości optymalizacji podatkowej z zastosowaniem spółek komandytowo-akcyjnych (dalej: „SKA”). Do tej pory spółki te, tak jak każde spółki osobowe, nie były podatnikami podatków dochodowych. Spółki osobowe były transparentne podatkowo – co oznacza, że podatnikami byli ich wspólnicy.
Ministerstwo Finansów proponuje włączenie SKA w zakres podmiotowy ustawy o CIT (i PIT).
W ocenie PKPP Lewiatan proponowana zmiana jest zbyt daleko idąca, a cel polegający na wyeliminowaniu niekorzystnej dla budżetu państwa optymalizacji podatkowej może zostać osiągnięty przy użyciu mniej radykalnych metod. Przykładowo można rozważyć nałożenie na akcjonariuszy SKA obowiązku podatkowego w oderwaniu od podjęcia formalnej uchwały o podziale zysku lub też można nałożyć na akcjonariuszy obowiązek uiszczania zaliczek na podatek od zysku osiągniętego przez SKA, a samą SKA ustanowić płatnikiem tego podatku.
Co więcej, ustawa o CIT po nowelizacji będzie niespójna. Zmiany nie są przemyślane gruntownie i sprawiają wrażenie raczej doraźnego środka niż kompleksowego rozwiązania. Przykładowo, SKA nie została objęta regulacjami ustawy o CIT dotyczącymi wymiany udziałów, która to operacja powinna być neutralna podatkowo.
Zbyt krótkie vacatio legis w przypadku tej rewolucyjnej zmiany może prowadzić do uznania jej za niekonstytucyjną. Zmiana ta jest nieskorelowana z przepisami o rachunkowości, Kodeksem spółek handlowych a nawet innymi ustawami podatkowymi (o PCC).
Niedostateczna kapitalizacja
Planowane jest rozszerzenie zakresu ograniczeń w odliczaniu odsetek na podmioty powiązane pośrednio z pożyczkobiorcą. Ograniczeniom podlegać będą również pożyczki udzielone przez spółkę babkę, prababkę, etc. pod warunkiem, że na którymkolwiek z poziomów własności udział w kapitale polskiej spółki mierzony prawem głosów jest nie niższy niż 25% oraz pożyczki udzielone przez spółkę siostrę lub „kuzynkę”, niezależnie od odległości istniejących powiązań.
Przy tak bezwarunkowo skonstruowanych zasadach niedostatecznej kapitalizacji, podmioty działające w ramach krajowych i międzynarodowych struktur finansowych mogą zostać pozbawione prawa do zaliczenia do kosztów uzyskania przychodów odsetek od pozyskanego finansowania, niezależnie od sposobu wykorzystania tego finansowania oraz niezależnie od wysokości posiadanych aktywów.
Tak szerokie zakreślenie zakresu podmiotowego zasad niedostatecznej kapitalizacji jest trudne do zaakceptowania, szczególnie w odniesieniu do podmiotów prowadzących działalność finansową, dla których pieniądz ma charakter towaru.
Świadczenia w naturze
Planowane jest wprowadzenie regulacji, zgodnie z którą w przypadku uregulowania zobowiązania poprzez spełnienie świadczenia niepieniężnego opodatkowana będzie wartość tego zobowiązania lub wartość rynkowa świadczenia niepieniężnego.
Proponowana konstrukcja jest wątpliwa od strony zgodności z Konstytucją. Nakłada bowiem podatek na spółkę, która wydając swój majątek w ogóle nie uzyskuje żadnego przysporzenia majątkowego, tj. nie uzyskuje faktycznego przychodu. W 2012 r. Naczelny Sąd Administracyjny wydał kilka wyroków, w których jednoznacznie stwierdził, iż wydanie majątku w naturze jako dywidenda rzeczowa lub wynagrodzenie za umarzane udziały nie generuje przysporzenie majątkowego po stronie wydającej spółki, zatem nie powstaje u niej przychód podatkowy.
Aby osiągnąć w inny sposób cele nowelizacji można w tym przypadku przyjąć taką zasadę, jaką Ministerstwo Finansów wprowadziło w 2011 r. w zakresie zasad opodatkowania aportów do spółek osobowych: przekazanie świadczenia niepieniężnego nie podlega opodatkowaniu w spółce przekazującej, ale spółka otrzymująca kontynuuje tę samą amortyzację oraz wycenę składników majątkowych, jaka była w księgach spółki przekazującej.
Z całą pewnością opodatkowaniu nie może podlegać przekazanie przedsiębiorstwa lub jego zorganizowanej części.
Dokumentacja podatkowa
Proponuje się dodanie do art. 9a ustawy o CIT (i art. 25a ustawy o PIT) przepisów rozciągających obowiązek sporządzania szczegółowej dokumentacji podatkowej na podmioty zawierające umowy spółek nie mających osobowości prawnej (w tym SKA!), umowy wspólnego przedsięwzięcia lub umowy o podobnym charakterze.
W odniesieniu do umów spółek osobowych, zasady podziału zysku wynikają z umowy spółki, a przepisy Kodeksu spółek handlowych potwierdzają, iż podział ten może być oderwany od wysokości wkładów wniesionych przez poszczególnych wspólników. Skoro ustawa CIT (art. 5 ust. 1 i 2) wskazuje wprost to, w jaki sposób ustala się przychody i koszty poszczególnych wspólników spółki osobowej, to brak jest podstaw prawnych do ingerencji organów podatkowych w sposób tego podziału.
Proponowana zmiana uderza ponadto w przedsiębiorców zawierających umowy wspólnego przedsięwzięcia (konsorcja). Nie jest jasne, czy nowy obowiązek ma dotyczyć umów wspólnego przedsięwzięcia zawieranych przez podmioty powiązane, czy również przez podmioty niepowiązane (poza umową konsorcjum).
Dla konsorcjów sporządzanie szczegółowej dokumentacji podatkowej może okazać się niemożliwe. W wielu przypadkach konsorcjanci nie dysponują bowiem wiedzą o zasadach działalności swoich partnerów, w zakresie realizacji wspólnego przedsięwzięcia wiedza taka nie jest im bowiem potrzebna. Nowy obowiązek może wiązać się z koniecznością ujawnienia kontrahentowi wrażliwych informacji o działalności przedsiębiorstwa, które mogą stanowić tajemnicę przedsiębiorstwa.
Korekta dochodów w przypadku transakcji krajowych
Przyznać jednocześnie należy, że w zakresie regulacji dotyczących podmiotów powiązanych jest jedna pozytywna zmiana, dotycząca mechanizmu korekty dochodów w przypadku oszacowania dochodu podatnika w transakcji z innym podatnikiem krajowym.
Ocena ogólna
Zgodnie z deklaracjami projektodawcy komentowany projekt ma na celu uszczelnienie systemu podatkowego i ograniczenie dotychczasowych mechanizmów optymalizacji podatkowej. Należy jednak wskazać, że proponowane zmiany, a zwłaszcza tryb ich wprowadzenia, spowoduje nagły wzrost obciążeń fiskalnych i administracyjnych dla polskich przedsiębiorstw i tym samym może prowadzić do spadku ich efektywności. Dlatego też w kontekście zapewnień Rządu, deklarującego działania na rzecz ułatwień dla podmiotów prowadzących działalność gospodarczą, projekt należy ocenić negatywnie.
Projekt zdaje się być również niezgodny z Regulaminem pracy Rady Ministrów, a w szczególności Wytycznymi do oceny skutków regulacji (OSR), przyjętymi w październiku 2006 r. w zakresie analizy różnych wariantów planowanej regulacji.
Rada Podatkowa Polskiej Konfederacji Pracodawców Prywatnych Lewiatan
