Spis treści
Przedmiot opodatkowania w podatku od czynności cywilnoprawnych
Podatkowi od czynności cywilnoprawnych podlegają czynności cywilnoprawne:
- umowy sprzedaży oraz zamiany rzeczy i praw majątkowych,
- umowy pożyczki pieniędzy lub rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku,
- umowy darowizny – w części dotyczącej przejęcia przez obdarowanego długów i ciężarów albo zobowiązań darczyńcy,
- umowy dożywocia,
- umowy o dział spadku oraz umowy o zniesienie współwłasności – w części dotyczącej spłat lub dopłat,
- ustanowienie hipoteki,
- ustanowienie odpłatnego użytkowania, w tym nieprawidłowego, oraz odpłatnej służebności,
- umowy depozytu nieprawidłowego,
- umowy spółki.
Przedmiotem opodatkowania, w przypadku omawianego podatku, są również zmiany umów wymienionych wyżej, jeżeli zmiany te powodują podwyższenie podstawy opodatkowania podatkiem od czynności cywilnoprawnych. Oprócz tego, ustawa stanowi, że przedmiotem opodatkowania są także orzeczenia sądów, w tym również polubownych, oraz ugody, jeżeli wywołują one takie same skutki prawne, jak czynności cywilnoprawne wymienione powyżej.
Na potrzeby niniejszych rozważań istotne jest jednak podleganie obowiązkowi podatkowemu strony umowy pożyczki pieniędzy lub rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku. Umowa pożyczki, spośród wszystkich – wymienionych wyżej – czynności cywilnoprawnych, stanowi meritum dalszych rozważań.
Umowa pożyczki
Zgodnie z Kodeksem cywilnym, przez umowę pożyczki dający pożyczkę zobowiązuje się przenieść na własność biorącego określoną ilość pieniędzy albo rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku, a biorący zobowiązuje się zwrócić tę samą ilość pieniędzy albo tę samą ilość rzeczy tego samego gatunku i tej samej jakości. Umowa pożyczki jest umową konsensualną i dwustronnie zobowiązującą. O konsensualnym charakterze pożyczki przesądza fakt, że dochodzi ona do skutku przez samo porozumienie się stron. Obowiązek wydania przedmiotu pożyczki, jaki ciąży na pożyczkodawcy, jest konsekwencją uprzednio zawartego porozumienia w tej sprawie. Od zawarcia umowy pożyczki dla podatników podatku od czynności cywilnoprawnych biegnie 14 dniowy termin do złożenia deklaracji oraz obliczenia i wpłaty podatku (por. uzasadnienie wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gliwicach z dnia 2 października 2013 r., sygn. akt: I SA/Gl 876/13).
Podmiot zobowiązany do uiszczenia podatku
Przy umowie pożyczki obowiązek uiszczenia podatku od czynności cywilnoprawnych ciąży na biorącym pożyczkę.
Podstawa opodatkowania
Podstawę opodatkowania przy umowie pożyczki stanowi kwota lub wartość pożyczki.
Stawki podatkowe
Stawka podatkowa, przy umowie pożyczki, wynosi 2 %. Należy jednak w tym miejscu nadmienić, że stawka podatku wynosi 20 %, jeżeli przed organem podatkowym lub organem kontroli skarbowej, w toku czynności sprawdzających, postępowania podatkowego, kontroli podatkowej lub postępowania kontrolnego podatnik powołuje się na fakt zawarcia umowy pożyczki albo jej zmiany, a należny podatek od tych czynności nie został zapłacony. Jest to jedynie przykład zastosowania wyższej stawki podatku. Pełny katalog przypadków zawiera ustawa o podatku od czynności cywilnoprawnych.
Powstanie obowiązku podatkowego
Przesłanką decydującą o momencie powstania obowiązku podatkowego na gruncie ustawy, w odniesieniu do umowy pożyczki, jest chwila dokonania tej czynności cywilnoprawnej. Z kolei czynność cywilnoprawna jest dokonana z chwilą realizacji jej wszystkich elementów. Ustawodawca wprowadził szczególne rozwiązanie, dopuszczające możliwość powtórnego – pomimo upływu okresu przedawnienia – powstania obowiązku podatkowego. Wspomniane rozwiązanie znajduje zastosowanie wtedy, gdy podatnik nie złożył deklaracji w sprawie podatku od czynności cywilnoprawnych w terminie 5 lat od końca roku, w którym upłynął termin płatności podatku (por. uzasadnienie wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gliwicach z dnia 2 października 2013 r., sygn. akt: I SA/Gl 876/13).
Podstawa prawna
Art. 1, art. 3, art. 4, art. 6, art. 7, art. 10 ustawy z dnia 9 września 2000 r. o podatku od czynności cywilnoprawnych (tekst jednolity: Dz. U. z 2010 r. Nr 101, poz. 649 ze zm.).
Art. 70 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r., – Ordynacja podatkowa (tekst jednolity: Dz. U. z 2012, poz. 749 ze zm.).
Art. 720 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (tekst jednolity: Dz. U. z 2014 r., poz. 121).
