Kto jest podatnikiem podatku VAT?

Pojęcie podatku VAT

Na początek jednak Czytelnikowi należy stworzyć sposobność zapoznania się z ogólna problematyką podatku VAT. Nadmienić wypada, że poniższe rozważania jedynie w zarysie przedstawiają złożoną kwestię podatku od towarów i usług. Nieco szerzej o katalogu podatników tego podatku w dalszej części niniejszych rozważań.

Zgodnie z literaturą przedmiotu podatek VAT stanowi opodatkowanie przychodów, tj. etapu prowadzącego do opodatkowania dochodu, nieuwzględniającego jednak ani finalnego rezultatu opodatkowanej działalności, ani kosztów jej prowadzenia. Podatnikami VAT są osoby prawne, jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej oraz osoby fizyczne, wykonujące samodzielnie działalność gospodarczą, bez względu na rezultat lub cel takiej działalności. Opodatkowaniu podatkiem VAT podlegają w szczególności: odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju; eksport towarów; import towarów; wewnątrzwspólnotowe nabycie towarów za wynagrodzeniem na terytorium kraju; wewnątrzwspólnotowa dostawa towarów. Czynności wyżej wymienione podlegają opodatkowaniu niezależnie od tego, czy zostały zachowane warunki oraz formy ich wykonywania określone przepisami prawa (por. M. Zdebel, Podatek od towarów i usług, (w:) H. Dzwonkowski (red.), Prawo podatkowe, Warszawa 2010, C. H. Beck, s. 203-205. Zobacz także podaną tam literaturę).

W myśl art. 14 ust. 1 u.p.t.u. opodatkowaniu podatkiem podlegają także towary własnej produkcji i towary, które po nabyciu nie były przedmiotem dostawy towarów, w przypadku: rozwiązania spółki cywilnej lub handlowej niemającej osobowości prawnej; zaprzestania przez podatnika, o którym mowa w art. 15 u.p.t.u., będącego osobą fizyczną wykonywania czynności podlegających opodatkowaniu, obowiązanego do zgłoszenia zaprzestania działalności naczelnikowi urzędu skarbowego.

W myśl art. 29a ust. 1 u.p.t.u. podstawą opodatkowania (z pewnymi zastrzeżeniami) jest wszystko, co stanowi zapłatę, którą dokonujący dostawy towarów lub usługodawca otrzymał lub ma otrzymać z tytułu sprzedaży od nabywcy, usługobiorcy lub osoby trzeciej, włącznie z otrzymanymi dotacjami, subwencjami i innymi dopłatami o podobnym charakterze mającymi bezpośredni wpływ na cenę towarów dostarczanych lub usług świadczonych przez podatnika.

Podatnicy zobowiązani są do prowadzenia ewidencji zawierającej dane niezbędne do określenia przedmiotu oraz podstawy opodatkowania, wysokości podatku należnego, kwoty podatku naliczonego obniżającego podatek należny oraz kwoty podatku podlegającego wpłacie do urzędu skarbowego lub zwrotowi z tego urzędu, jak również inne dane służące do prawidłowego sporządzania deklaracji podatkowej (por. M. Zdebel, Podatek od towarów i usług, (w:) H. Dzwonkowski (red.), Prawo… op. cit., s. 210. Zobacz także podaną tam literaturę).

Katalog podatników podatku VAT

W myśl przepisu art. 15 u.p.t.u. podatnikami są osoby prawne, jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej oraz osoby fizyczne, wykonujące samodzielnie działalność gospodarczą bez względu na cel lub rezultat takiej działalności. Działalność gospodarcza, zgodnie z ustawą, obejmuje wszelką działalność producentów, handlowców lub usługodawców, w tym podmiotów pozyskujących zasoby naturalne oraz rolników, a także działalność osób wykonujących wolne zawody. Działalność gospodarcza obejmuje w szczególności czynności polegające na wykorzystywaniu towarów lub wartości niematerialnych i prawnych w sposób ciągły dla celów zarobkowych.

Ustawodawca stanowi jednocześnie art. 15 ust 3 u.p.t.u., o szeregu czynności, których – pomimo pewnych podobieństw – nie uznaje się za wykonywaną samodzielnie działalność gospodarczą, o której mowa w art. 15 ust. 1 u.p.t.u. (zob. wyżej). Ustawa odsyła w tym zakresie do ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych, gdzie mowa jest np. o stosunku służbowym, stosunku pracy, pracy nakładczej oraz spółdzielczym stosunku pracy, a także o osobiście wykonywanej działalności artystycznej, literackiej, naukowej, trenerskiej, oświatowej i publicystycznej.

Za zgodą naczelnika urzędu skarbowego, właściwego dla osoby prawnej, podatnikami mogą być również jednostki organizacyjne osoby prawnej, będącej organizacją pożytku publicznego w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie prowadzące działalność gospodarczą, jeżeli samodzielnie sporządzają sprawozdanie finansowe. Sprzedażą dokonywaną przez podatników, o których mowa, jest wówczas także odpłatne przekazywanie towarów oraz świadczenie usług pomiędzy jednostkami organizacyjnymi wchodzącymi w skład osoby prawnej.

W przypadku osób fizycznych prowadzących wyłącznie gospodarstwo rolne, leśne lub rybackie za podatnika uważa się osobę, która złoży zgłoszenie rejestracyjne, o którym mowa w art. 96 ust. 1 u.p.t.u (zob. art. 15 ust. 4 u.p.t.u.). Postanowienia art. 15 ust. 4 u.p.t.u. stosuje się odpowiednio do osób fizycznych prowadzących wyłącznie działalność rolniczą w innych niż wymienione w art. 15 ust. 4 u.p.t.u. przypadkach.
Nie uznaje się za podatnika organów władzy publicznej oraz urzędów obsługujących te organy w zakresie realizowanych zadań nałożonych odrębnymi przepisami prawa, dla realizacji których zostały one powołane, z wyłączeniem czynności wykonywanych na podstawie zawartych umów cywilnoprawnych.

Zgodnie z przepisem art. 16 u.p.t.u. podatnikami VAT są również osoby prawne, jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej oraz osoby fizyczne, niebędące podatnikami, o których mowa w art. 15 u.p.t.u., dokonujące okazjonalnie wewnątrzwspólnotowej dostawy nowych środków transportu.

Według art. 17 u.p.t.u. podatnikami są również osoby prawne, jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej oraz osoby fizyczne:

1. na których ciąży obowiązek uiszczenia cła, również w przypadku, gdy na podstawie przepisów celnych importowany towar jest zwolniony od cła albo cło na towar zostało zawieszone w części lub w całości, albo zastosowano preferencyjną, obniżoną lub zerową stawkę celną;
2. uprawnione do korzystania z procedury celnej obejmującej uszlachetnianie czynne, odprawę czasową, przetwarzanie pod kontrolą celną, w tym również osoby, na które, zgodnie z odrębnymi przepisami, zostały przeniesione prawa i obowiązki związane z tymi procedurami;
3. dokonujące wewnątrzwspólnotowego nabycia towarów;
4. nabywające usługi (jeżeli łącznie spełnione są warunki wskazane w ustawie);
5. nabywające towary (jeżeli łącznie spełnione są warunki wskazane w ustawie);
6. obowiązane do zapłaty podatku na podstawie art. 42 ust. 8 lub ust. 10 u.p.t.u.;
7. nabywające towary wymienione w załączniku nr 11 do ustawy o podatku VAT, takie jak np. żelazostopy, druty z miedzi i odpady z papieru (jeżeli łącznie spełnione są warunki wskazane w ustawie);
8. nabywające usługi w zakresie przenoszenia uprawnień do emisji gazów cieplarnianych, o których mowa w ustawie z dnia 28 kwietnia 2011 r. o systemie handlu uprawnieniami do emisji gazów cieplarnianych (jeżeli łącznie spełnione są warunki wskazane w ustawie);

Ustawa stanowi, że w określonych przypadkach podatnikiem jest także ustanowiony przedstawiciel podatkowy – w zakresie, w jakim działa w imieniu własnym na rzecz danego podmiotu.

Zgodnie z art. 18 u.p.t.u. organy egzekucyjne określone w ustawie z dnia 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji oraz komornicy sądowi wykonujący czynności egzekucyjne w rozumieniu przepisów Kodeksu postępowania cywilnego są płatnikami podatku od dostawy, dokonywanej w trybie egzekucji, towarów będących własnością dłużnika lub posiadanych przez niego z naruszeniem obowiązujących przepisów.

Podstawa prawna

Art. 1, art. 14 ust. 1, art. 15, art. 16, art. 17, art. 18, art. 29a ust. 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (tekst jednolity: Dz. U. z 2011 r. nr 177, poz. 1054 ze zm.).

Literatura

H. Dzwonkowski (red.), Prawo podatkowe, Warszawa 2010, C. H. Beck.