Leasing konsumencki jako alternatywa dla kredytu konsumenckiego

Leasing konsumencki (prywatny), jak wyżej wskazano to produkt finansowy skierowany do osób fizycznych, które nie prowadzą działalności gospodarczej, polegający na finansowaniu używania danej rzeczy (przedmiotu leasingu) i mogący prowadzić do jej zakupu.

W ramach umowy leasingu konsumenckiego firma leasingowa (finansujący) zobowiązuje się do nabycia przedmiotu leasingu i oddania go do używania osobie fizycznej nieprowadzącej działalności gospodarczej (korzystającemu) na oznaczony okres czasu. Korzystający zobowiązuje się zapłacić w uzgodnionych ratach firmie leasingowej wynagrodzenie za używanie przedmiotu leasingu. Wynagrodzenie to powinno być równe co najmniej cenie nabycia rzeczy przez finansującego.

Podczas korzystania z rzeczy na podstawie umowy leasingu korzystający nie nabywa własności przedmiotu leasingu, tj. przez okres trwania umowy przedmiot umowy pozostaje własnością finansującego. Strony umowy mają jednak pełną swobodę w ustaleniu czy własność przedmiotu leasingu przejdzie za zapłatą określonej ceny na korzystającego w momencie wygaśnięcia tej umowy, pozostanie przy finansującym lub też korzystający będzie miał prawo wyboru czy zakupić rzecz po okresie leasingu (opcja wykupu).

Umowa leasingu może mieć podobny charakter do umowy sprzedaży ratalnej, jeżeli umowa leasingu przewiduje sprzedaż (wykup) przedmiotu leasingu przez korzystającego. Od 18 grudnia 2011 r. obowiązywać będzie nowa ustawa o kredycie konsumenckim z 12 maja 2011 r. (Dz. U. 2011 Nr 126 poz. 715). Przepisy w zakresie kredytu konsumenckiego mieć będą bardzo szerokie zastosowanie, gdyż kredytem takim będą nie tylko kredyt bankowy, pożyczka czy umowy o odroczenie spłaty świadczenia, ale także umowy leasingu zawierane z konsumentem, jeżeli będą przewidywać automatyczne przeniesienie własności rzeczy na konsumenta lub gdy finansujący będzie decydował o takim przeniesieniu (wykupie). W takiej sytuacji umowa leasingu będzie wymagała zachowania przepisów znowelizowanej ustawy o kredycie konsumenckim.   

Podczas korzystania z rzeczy na podstawie umowy leasingu konsumenckiego korzystający nie nabywa własności przedmiotu leasingu. Strony umowy mają jednak pełną swobodę w ustaleniu czy własność przedmiotu leasingu przejdzie za zapłatą określonej ceny na korzystającego w momencie wygaśnięcia tej umowy, pozostanie przy finansującym lub też korzystający będzie miał prawo wyboru czy zakupić rzecz po okresie leasingu (opcja wykupu). Istnieje także możliwość ustalenia, że własność przedmiotu leasingu przejdzie na korzystającego z momentem zapłaty ostatniej raty leasingowej, bez konieczności uiszczania dodatkowo ceny wykupu.

Z tej perspektywy, firmy leasingowe mogą oferować konsumentom następujące rodzaje produktów, przy czym ich wybór uzależniony będzie przede wszystkim od preferencji samego konsumenta:

1. umowy leasingu, na podstawie których z chwilą zapłaty ostatniej raty leasingowej prawo własności przedmiotu umowy przeniesione zostanie na konsumenta – oznacza to, iż przejście własności na konsumenta nastąpi automatycznie, z chwilą zapłaty ostatniej raty. W takim przypadku w trakcie trwania umowy konsument spłaci w ratach całkowitą wartość początkową przedmiotu umowy (tj. kwotę, którą finansujący wydał w celu nabycia tego przedmiotu). W praktyce, umowa ta przyjmuje najczęściej formę leasingu finansowego na gruncie przepisów podatkowych.
2. umowy leasingu, zgodnie z którymi po zapłaceniu ostatniej raty, korzystający jest zobowiązany do nabycia przedmiotu umowy za określoną w umowie kwotę (a finansujący jest uprawniony by żądać nabycia przedmiotu leasingu przez konsumenta). W tym przypadku, łączna kwota rat leasingowych oraz kwota ceny wykupu przewidziana w umowie, przekraczać będą wartość początkową przedmiotu umowy. Również ta umowa zakładać będzie przejście prawa własności na konsumenta, co będzie jednak wymagało dokonania odrębnej czynności – sprzedaży. Cena, po której korzystający będzie zobowiązany nabyć przedmiot umowy będzie, zapewne, odbiegała istotnie od wartości rynkowej podobnych rzeczy. Podobnie jak w przypadku umowy wskazanej w pkt (1) powyżej, umowa ta dość często przyjmuje formę leasingu finansowego dla celów podatkowych.
3. umowy leasingu przewidujące uprawnienie korzystającego do nabycia przedmiotu umowy po określonej w umowie cenie i po zakończeniu okresu trwania umowy leasingu – w tym przypadku korzystający samodzielnie decyduje o tym czy nabędzie przedmiot umowy za z góry określoną w umowie kwotę. Łączna kwota rat leasingowych oraz kwota ceny wykupu przewidziana w umowie, przekraczać będą wartość początkową przedmiotu umowy. Umowa ta będzie uprawniać konsumenta do nabycia przedmiotu umowy po zakończeniu podstawowego okresu jej trwania, przy czym cena może w tym przypadku kształtować się na bardzo różnym poziomie. Co do zasady, cena ta może odbiegać od wartości rynkowej, jednak jej poziom będzie uzależniony od okresu trwania umowy, przyjętego poziomu opłat wstępnych rat leasingowych oraz preferencji samego konsumenta. Jeśli konsument zdecyduje się nabyć przedmiot umowy, będzie to wymagało dokonania odrębnej czynności – sprzedaży. W odróżnieniu od poprzednich umów, umowa ta przyjmuje najczęściej formę leasingu operacyjnego dla celów podatkowych.
4. umowy, które nie przewidują możliwości nabycia przedmiotu umowy przez konsumenta po zakończeniu jej trwania (tj. nie występuje w tym przypadku tzw. opcja nabycia). Co do zasady, w przypadku takiej umowy, strony ustalą, iż z chwilą jej rozwiązania, przedmiot umowy zostanie zwrócony na rzecz finansującego. Umowy takie, pomimo iż mogą znaleźć się w ofercie firm leasingowych, nie stanowią w ogóle umów najmu, ani na gruncie przepisów prawa cywilnego, ani podatkowego. W ich przypadku bowiem nie dochodzi do spłaty wartości początkowej przedmiotu umowy w okresie trwania umowy. Dlatego też, należy pamiętać, iż w odniesieniu do takich umów zastosowanie znajdą przepisy prawa cywilnego i podatkowego właściwe dla najmu.

W świetle przepisów ustawy z dnia 12 maja 2011 roku o kredycie konsumenckim, która wejdzie w życie w dniu 18 grudnia 2011 roku, a także Dyrektywy 48/2008 WE dana umowa leasingu konsumenckiego nie będzie kwalifikowana jako umowa o kredyt konsumencki pod warunkiem, że ani ta umowa, ani jakakolwiek odrębna umowa, nie przewidują obowiązku nabycia przedmiotu leasingu przez konsumenta na żądanie wyrażone jednostronnie przez kredytodawcę (finansującego).

Niejasności prawa podatkowego, które do tej pory wpływały niekorzystnie na popularność oferty leasingu konsumenckiego wśród firm leasingowych, zostały usunięte ustawą z 25 marca 2011 r. o ograniczaniu barier administracyjnych dla obywateli i przedsiębiorców (Dz. U. 2011 Nr 106 poz. 622), która obowiązuje od 1 lipca 2011 r. Poprzednio obowiązujące przepisy podatkowe stworzone zostały wyłącznie z myślą o przedsiębiorcach, jako podmiotach, które są np. uprawnione do dokonywania odpisów amortyzacyjnych i zaliczania ich do kosztów uzyskania przychodów. W efekcie, np. dla kwalifikacji danej umowy jako umowy leasingu finansowego  niezbędne było określenie w umowie, iż odpisów amortyzacyjnych od przedmiotu umowy dokonuje korzystający, który to warunek nigdy nie mógłby być spełniony w stosunku do umowy zawartej z konsumentem. Na podstawie ustawy z 25 marca 2011 r. o ograniczaniu barier administracyjnych dla obywateli i przedsiębiorców, od 1 lipca 2011 r. znowelizowane zostały przepisy art. 17b ust. 1 pkt 2 i 17f ust. 1 pkt 3 lit. b) ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych oraz art. 23b ust.1 pkt 2 i 23f ust. 1 pkt 3 lit. b) ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Nowelizacja skutkowała uwzględnieniem możliwości zawierania umów leasingu również z konsumentami, co uznawane jest za działanie sprzyjające rozwojowi tego produktu wśród konsumentów.

Zawarcie umowy leasingu konsumenckiego tj. przez osobę nieprowadzącą działalności gospodarczej nie wywołuje dla tej osoby żadnych skutków podatkowych. Leasing konsumencki nie będzie więc umożliwiał odliczenia podatku VAT ani zaliczenia rat leasingowych do kosztów uzyskania przychodów, gdyż uprawnienia takie przysługują wyłącznie przedsiębiorcom.

Wykorzystując daną rzecz na podstawie umowy leasingu konsument będzie opłacał miesięczne raty leasingu, do których doliczony zostanie przez finansującego podatek VAT według obowiązującej stawki. Konsument nie będzie natomiast musiał sfinansować całej kwoty podatku VAT należnego z tytułu zakupu danej rzeczy od sprzedawcy. Podatek VAT wynikający z zakupu rzeczy przez firmę leasingową jest dla niej neutralny, tj. podlega odliczeniu. Nie wchodzi on więc automatycznie do kwoty, od której firma leasingowa naliczać będzie odsetki – będą one naliczane wyłącznie od kwoty zaangażowanego kapitału, a wiec ceny netto rzeczy. Następnie, konsument obciążany będzie okresowymi ratami leasingowymi, na które składać się będzie stosowna część kapitału i odsetek oraz należny od nich podatek VAT według obowiązującej stawki.

W odróżnieniu od kredytu bądź pożyczki, w tym przypadku od elementu odsetkowego będzie naliczany podatek VAT, co z kolei proporcjonalnie podwyższa koszt leasingu.