Zgodnie z treścią art. 1 ustawy z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn, podatkowi podlega nabycie przez osoby fizyczne własności rzeczy znajdujących się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub praw majątkowych wykonywanych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, tytułem dziedziczenia, zapisu zwykłego, dalszego zapisu, zapisu windykacyjnego, czy polecenia testamentowego. Ustawodawca przewiduje jednak zwolnienie od powyższego obowiązku, jeśli spadkobierca należy do kręgu najbliższych osób zmarłego – nie oznacza to jednak, że ustaje w takiej sytuacji obowiązek zawiadomienia o nabyciu spadku właściwych organów podatkowych.
Zgodnie z treścią art. 4a w/w aktu prawnego, zwalnia się od podatku nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych przez małżonka, zstępnych, wstępnych, pasierba, rodzeństwo, ojczyma i macochę, jeżeli zgłoszą nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych w drodze dziedziczenia właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego w terminie 6 miesięcy od dnia uprawomocnienia się orzeczenia sądu stwierdzającego nabycie spadku. Jeżeli nabywca dowiedział się o nabyciu własności rzeczy lub praw majątkowych po upływie powyższych terminów, zwolnienie z obowiązku podatkowego stosuje się, gdy nabywca zgłosi te rzeczy lub prawa majątkowe naczelnikowi urzędu skarbowego nie później niż w terminie 6 miesięcy od dnia, w którym dowiedział się o ich nabyciu, oraz uprawdopodobni fakt późniejszego powzięcia wiadomości o ich nabyciu.
Termin 6 miesięczny nie obowiązywał od samego początku wejścia w życie przedmiotowej ustawy. Dopiero nowelizacja ustawy z 2009 r. wydłużyła okres, w którym należy zgłosić fakt dziedziczenia organom podatkowym. Wcześniej termin ten był dużo krótszy, wynosił on jedynie miesiąc. W praktyce okazywało się to być zbyt krótkim okresem czasu, aby zainteresowani spadkobiercy mogli dopełnić ciążącego na nich obowiązku zgodnie z literą prawa.
Pomimo, iż od 4 lat termin na zgłoszenie faktu spadkobrania obowiązuje w dłuższym wymiarze, sprawa nie jest do końca wyjaśniona, szczególnie względem tych spadkobierców, którzy nabyli spadek przed 2009 r. W wyroku z dnia 4 czerwca 2013 r. (sygn. akt P 43/11) Trybunał Konstytucyjny orzekł, że kwestionowany przepis ustawy z 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn w zakresie, w jakim przewiduje miesięczny termin złożenia zgłoszenia właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego nabycia w drodze dziedziczenia własności rzeczy lub praw majątkowych jest niezgodny z Konstytucją RP. Dotyczy to oczywiście okresu między 1 stycznia 2007 r. a 31 grudnia 2008 r. W uzasadnieniu swego stanowiska TK podkreśla, że niezgodny przepis był sprzeczny z zasadą zaufania do państwa i stanowionego przez nie prawa. Gwarantował on bowiem pozorną ochronę jednostki i stanowił niewykonalną konstrukcję normatywną. Za taką Trybunał uznał mechanizm prawny, którego elementami były krótki termin o charakterze materialnym, uzależniony od czynności procesowych stron początek biegu tegoż terminu, zróżnicowana praktyka stosowania pieczęci o nadaniu klauzuli prawomocności oraz zróżnicowana praktyka organów administracji w zakresie wymogu udokumentowania dnia powstania obowiązku podatkowego. Jak podkreślił jeden z sędziów sprawozdawców: „wprawdzie prawo podatkowe może nakładać różne, nawet restrykcyjne wymogi proceduralne na podatników w celu wykonania ciążących na nich obowiązków podatkowych, ale jeżeli prawodawca postanowi o przyznaniu szczególnego rodzaju uprawnień podatkowych, zobowiązany jest w maksymalny w danym stanie prawnym i faktycznym sposób, stanowiąc odpowiednie wymogi proceduralne, materialne oraz ustrojowe, realnie umożliwić beneficjentom skorzystanie z przyznanego uprawnienia”.
