Wprowadzona w 2002 roku ustawa o szczególnych warunkach sprzedaży konsumenckiej oraz o zmianie Kodeksu cywilnego nakłada na przedsiębiorców obowiązek szerokiego informowania konsumentów o oferowanych towarach konsumenckich. Zgodnie z art. 2 ust. 1 tej ustawy, sprzedawca zobowiązany jest poinformować kupującego o cenie oferowanego towaru konsumpcyjnego oraz o jego cenie jednostkowej, chyba że ceny te wyrażają się tą samą kwotą. W przypadku sprzedaży towaru oferowanego luzem sprzedawca musi podać jedynie cenę jednostkową oraz wskazać, według jakich jednostek towar jest sprzedawany. Taki sam sposób podawania informacji o cenie przedsiębiorcy powinni stosować w reklamie.
Sprzedawca ma obowiązek poinformować kupującego o cenie przed zawarciem umowy, z własnej inicjatywy, a nie dopiero po skierowaniu przez kupującego zapytania w tej sprawie. Jeżeli na podstawie odrębnych przepisów sprzedaż danego towaru konsumpcyjnego podlega opodatkowaniu to prezentowana przez przedsiębiorców cena powinna uwzględniać dany podatek. Warto pamiętać, że jeśli cena oferowanego towaru omyłkowo została wyliczona bez uwzględnienia kwoty podatku, to sprzedawca nie ma prawa domagać się od konsumenta dodatkowej kwoty, stanowiącej równowartość pominiętej kwoty.
Przy sprzedaży na raty, na przedpłaty, na zamówienie, według wzoru lub na próbę oraz sprzedaży za cenę powyżej 2 tys. zł sprzedawca ma obowiązek potwierdzić na piśmie wszystkie istotne postanowienia zawartej umowy. Pod pojęciem „istotne postanowienia” należy rozumieć te postanowienia umowy, które dla obu jej stron mają szczególnie ważne znaczenie. Niedopełnienie przez sprzedawcę tego obowiązku może skutkować jego odpowiedzialnością odszkodowawczą, jeżeli brak stosownego potwierdzenia umowy spowoduje u kupującego konkretną szkodę majątkową. W przypadku innych typów umów sprzedawca powinien wydać pisemne potwierdzenie zawarcia umowy obejmujące oznaczenie sprzedawcy, jego adres, datę sprzedaży, określenie towaru oraz jego ceny, tylko na żądanie kupującego.
Zgodnie z art. 3 ust. 1 ustawy o sprzedaży konsumenckiej sprzedawca, poza informacjami wskazanymi powyżej, obowiązany jest udzielić kupującemu jasnych, zrozumiałych i niewprowadzających w błąd informacji, wystarczających do prawidłowego i pełnego korzystania ze sprzedanego towaru konsumpcyjnego. Sprzedawca w szczególności powinien wskazać: nazwę towaru, określenie producenta lub importera, znak zgodności wymagany przez odrębne przepisy oraz informację o dopuszczeniu do obrotu w Polsce
Zakres pojęć „jasne i zrozumiałe” odnosi się zarówno do treści jak i formy podanych kupującemu informacji. Informacje powinny być proste w odbiorze, niebudzące wątpliwości, sporządzone w sposób czytelny i łatwy do przyswojenia. Informacja niewprowadzająca w błąd odnosi się do zgodnych z rzeczywistością właściwości konkretnego towaru konsumpcyjnego.
W przypadku, gdy towar sprzedawany jest w opakowaniu jednostkowym lub w zestawie informacje, o których mowa powyżej powinny znajdować się na towarze konsumpcyjnym lub być z nim trwale połączone. Przy sprzedaży towaru luzem sprzedawca obowiązany jest podać w miejscu sprzedaży nazwę towaru, jego główną cechę użytkową oraz wskazać producenta lub importera. Wskazane powyżej informacje dotyczące sprzedawanego towaru powinny być sporządzone w języku polskim lub w powszechnie zrozumiałej formie graficznej.
Należy wskazać, iż zgodnie z art. 136 § 1 kodeksu wykroczeń, kto z towarów przeznaczonych do sprzedaży umyślnie usuwa utrwalone na nich oznaczenia określające ich cenę, termin przydatności do spożycia lub datę produkcji, jakość lub ilość nominalną, gatunek, pochodzenie podlega karze aresztu, ograniczenia wolności albo grzywny. Ponadto, kto przeznacza do sprzedaży towary z usuniętym trwale oznaczeniem wskazanych powyżej informacji albo towary niewłaściwie oznaczone podlega karze ograniczenia wolności albo grzywny do 1.5 tys zł. Należy również pamiętać o przepisie art. 137 § 1 kodeksu wykroczeń stanowiącego, „kto w przedsiębiorstwie handlowy lub usługowym narusza przepisy o obowiązku uwidaczniania cen lub ilości nominalnej podlega karze grzywny do 1.500 zł albo karze nagany”.
Również ustawa o ochronie niektórych praw konsumentów oraz o odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny nakłada na przedsiębiorców obowiązek udzielenie kupującemu odpowiednich informacji. Wskazana ustawa reguluje trzy typy umów zawieranych z konsumentami: umowy zawierane poza lokalem przedsiębiorstwa, umowy na odległość oraz umowy na odległość dotyczące usług finansowych.
Przedsiębiorca proponujący konsumentowi zawarcie umowy poza lokalem przedsiębiorstwa, powinien przed zawarciem umowy okazać dokument potwierdzający prowadzenie działalności gospodarczej oraz dokument tożsamości. Zgodnie z § 2 art. 2 ustawy o ochronienie niektórych praw konsumentów przez lokal przedsiębiorstwa rozumie się miejsce przeznaczone do obsługiwania publiczności i oznaczone zgodnie z przepisami o działalności gospodarczej. Wynika z tego, że umowy zawierane, co prawda w lokalu przedsiębiorstwa, lecz poza miejscem przeznaczonym do obsługiwania publiczności (np. biuro dyrektora, siedziba zarządu) objęte będą ustawową ochroną. Przepisów ustawy nie będzie się stosować do umów zawartych w miejscu przeznaczonym do obsługiwania publiczności przez personel danego przedsiębiorcy, nawet jeżeli znajduje się ono w lokalu innego przedsiębiorcy. Ochrona, którą wskazana powyżej ustawa obejmuje konsumenta, będzie mu przysługiwać także wówczas, gdy do wykonania umowy dochodzi w lokalu przedsiębiorstwa, jednakże jej zawarcie nastąpiło poza lokalem przedsiębiorstwa, w warunkach określonych ustawą. Ustawową ochroną objęte są wszystkie umowy zawarte poza lokalem przedsiębiorstwa niezależnie od tego z czyjej inicjatywy, przedsiębiorcy czy konsumenta, nawiązany został kontakt w sprawie zawarcia danej umowy.
Niedopełnienie obowiązku okazania dokumentów nie powoduje nieważności lub wadliwości zawartej umowy, stanowi ono jednak, zgodnie z przepisem art. 138a kodeksu wykroczeń, wykroczenie zagrożone karą grzywny. Pamiętać należy, że takiej samej karze podlega osoba zawierająca umowę w cudzym imieniu poza lokalem przedsiębiorstwa nie okazując wskazanych w ustawie dokumentów oraz dokumentu potwierdzającego swoje umocowanie.
Zgodnie z art. 3 ust. 1 wskazanej wyżej ustawy, kto zawiera z konsumentem umowę poza lokalem przedsiębiorstwa powinien przed jej zawarciem poinformować konsumenta na piśmie o prawie odstąpienia w terminie 10 dni od dnia zawarcia umowy, a ponadto wręczyć mu wzór oświadczenie o odstąpieniu z oznaczeniem swojego imienia i nazwiska (nazwy) oraz adresem zamieszkania (siedziby). Sprzedawca ponadto powinien też wręczyć konsumentowi pisemne potwierdzenie zawarcia umowy zawierające wskazanie daty jej zawarcia, rodzaj umowy, przedmiot świadczenia oraz cenę. Brak poinformowania konsumenta o prawie odstąpienia powoduje, że bieg 10 dniowego terminu do odstąpienia nie rozpoczyna się, a konsument może odstąpić od umowy w terminie 10 dni od dnia otrzymania informacji o prawie odstąpienia, jednakże nie później niż po upływie 3 miesięcy od jej wykonania.
W przypadku zawierania z konsumentem umowy na odległość, w rozumieniu ustawy o ochronie niektórych praw konsumentów, ustawodawca bardzo szeroko określił zakres obowiązku informacyjnego przedsiębiorcy. Konsument, zgodnie z art. 9 ust 1 ustawy, powinien być poinformowany o:
a) imieniu i nazwisku (nazwa), adresie zamieszkania (siedziby) przedsiębiorcy oraz organie, który zarejestrował działalność gospodarczą i numerze, pod którym przedsiębiorca został zarejestrowany,
b) istotnych właściwości świadczenia i jego przedmiotu tj. cechach odnoszących się do świadczenia,
c) cenie lub wynagrodzenie obejmujących wszystkie ich składniki, a w szczególności cła i podatki,
d) zasadach zapłaty ceny lub wynagrodzenia,
e) kosztach, terminie i sposobie dostawy,
f) prawie odstąpienia przez konsumenta od umowy w terminie dziesięciu dni, ze wskazaniem ustawowych wyjątków, uniemożliwiających skorzystanie z tego prawa,
g) kosztach wynikających ze korzystania ze środków porozumiewania się na odległość, jeżeli są one skalkulowane inaczej niż wedle normalnej taryfy,
h) terminie, w jakim oferta lub informacja o cenie albo wynagrodzeniu mają charakter wiążący,
i) minimalnym okresie, na jaki ma być zawarta umowa o świadczenia ciągłe lub okresowe,
j) miejscu i sposobie składania reklamacji,
k) prawie wypowiedzenia umowy w przypadku zawarcia umowy o świadczenie stałe lub okresowe na czas nieoznaczony.
Informacje przekazane konsumentowi powinny być sformułowane jednoznacznie, w sposób zrozumiały i łatwy do odczytania. Przekazanie tych informacji może nastąpić przy użyciu środka porozumiewania się na odległość, np. za pośrednictwem poczty elektronicznej, ale najpóźniej w momencie rozpoczęcia spełniania świadczenia przedsiębiorca musi je potwierdzić konsumentowi na piśmie. Obowiązek potwierdzenia nie dotyczy jednak usług polegających na udzielaniu odpłatnych informacji za pomocą środka porozumiewania się na odległość.
W przypadku braku potwierdzenia informacji wskazanych w ustawie, termin, w którym konsument ma prawo odstąpić od umowy wydłuża się do 3 miesięcy od dnia wydania towaru, a gdy umowa dotyczy świadczenia usług – od dnia jej zawarcia.
W przypadku zawarcia na odległość umowy, która dotyczący usług finansowych przedsiębiorca ma obowiązek udzielić konsumentowi informacji wymaganych przy zawieraniu umów na odległość. Ponadto konsument powinien otrzymać informację o:
a) imieniu i nazwisku (nazwie) adresie zamieszkania (siedziby) podmiotu innego niż przedsiębiorca świadczący usługi finansowe, w tym operatora środków porozumiewania się na odległość, oraz charakterze, w jakim podmiot ten występuje wobec konsumenta,
b) imieniu i nazwisku (nazwie) adresie zamieszkania (siedziby) w Polsce przedstawiciela przedsiębiorcy, o ile taki występuje,
c) ryzyku związanym z usługa finansową,
d) możliwości pozasądowego rozstrzygania sporów wynikających z umowy,
e) istnieniu funduszu gwarancyjnego lub systemów gwarancyjnych, jeżeli takie istnieją,
f) sądzie właściwym dla rozstrzygania sporów zwianych z wykonywaniem umowy
g) pobieraniu od konsumenta oświadczenia o poddaniu się egzekucji, stanowiącego podstawę do wystawienia przez bank bankowego tytułu egzekucyjnego stosownie do przepisów Prawa bankowego.
W przypadku umów dotyczących usług finansowych, przekazanie informacji może nastąpić przy użyciu środków porozumiewania się na odległość najpóźniej w chwili złożenia konsumentowi propozycji zawarcia umowy,. Przed jej zawarciem lub, w przypadkach określonych w ustawie, niezwłocznie po jej zawarciu przedsiębiorca zobowiązany potwierdzić wskazane informację na piśmie lub za pomocą innego statycznego nośnika informacji (dyskietki, CD-ROM, DVD). Należy pamiętać, że obowiązek udzielenia konsumentowi informacji nie dotyczy poszczególnych czynności (umów szczegółowych) wynikających z umowy ramowej. Umowę ramową należy rozumieć jako kontrakt, który określa warunki zawierania szeregu umów realizacyjnych (tryb, forma, niektóre elementy treści), a także zobowiązuje do podejmowania starań w celu zawierania tych umów
W przypadku umów dotyczących usług finansowych brak udzielenia konsumentowi wskazanych w ustawie informacji powoduje, że konsument może odstąpić od umowy w każdym czasie, bez konieczności ponoszenia kosztów należnych przedsiębiorcy.
Bartosz Maciejewski
aplikant radcowski w Kancelarii Prawniczej
Włodzimierz Głowacki i Wspólnicy sp.k. z siedzibą w Poznaniu
***
Kancelaria Prawnicza Włodzimierz Głowacki i Wspólnicy sp.k. to poznańska kancelaria, która od kilku lat działa również na terenie Warszawy. Kancelaria posiada wieloletnie doświadczenie w obsłudze zarówno klientów indywidualnych jak i przedsiębiorców. Jako jedna z nielicznych kancelarii specjalizuje się także w kompleksowej obsłudze prawnej podmiotów działających w Internecie.
Bartosz Maciejewski – aplikant radcowski. Absolwent Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu oraz Podyplomowego Studium Prawa Gospodarczego Uniwersytetu Ekonomicznego w Poznaniu. Specjalizuje się w prawie konsumenckim.
