Aktualnie obowiązujący system poboru opłat za przejazd po drogach krajowych od pojazdów ciężarowych oraz autobusów jest oparty na opłatach ryczałtowych typu winietowego, uiszczanych przez podmioty wykonujące po drogach krajowych przewóz drogowy pojazdami ciężarowymi o dopuszczalnej masie całkowitej powyżej 3,5 t oraz autobusami. Są to opłaty uiszczane poprzez zakup odpowiedniej karty opłaty stanowiącej prawo do przejazdu po drogach krajowych przez odpowiedni okres. Opłaty tego rodzaju nie mają związku z ilością przejechanych kilometrów na sieci dróg krajowych, zatem nie oddają w odpowiedni sposób kosztów wynikających ze zużycia dróg krajowych, jakie powodują przejazdy pojazdów ciężarowych. Przepisy ustawy stanowią jednocześnie możliwość wprowadzenia systemu opłat elektronicznych, czyli opłat za przejazd typu myto, pobieranych wyłącznie za pomocą środków elektronicznych, na bazie technologii określonej w obowiązującym prawie unijnym. Przepisy obejmują systemem opłaty elektronicznej te same kategorie pojazdów, które są objęte systemem winietowym, czyli pojazdy ciężarowe o dopuszczalnej masie całkowitej powyżej 3,5 t oraz autobusy. Wzorem innych krajów członkowskich Unii Europejskiej system opłaty elektronicznej będzie wprowadzany na wybranych odcinkach dróg krajowych o najwyższym standardzie. System opłat za przejazd typu myto jest uznawany za system wydajniejszy niż system winietowy oraz bardziej sprawiedliwy dla użytkowników dróg. Winieta bowiem jest opłatą ryczałtową, natomiast myto jest opłatą za rzeczywistą liczbę przejechanych kilometrów. Poziom opłaty za przejazd można ponadto lepiej zrelacjonować do kosztów budowy i eksploatacji infrastruktury drogowej. Przyjęte rozwiązanie wiąże ze sobą wysokość opłat elektronicznych z długością odcinka drogi przebytej przez pojazd oraz z ustaloną dla danej kategorii pojazdu stawki opłaty za kilometr.
Opłata elektroniczna będzie pobierana za przejazd po drogach krajowych lub ich odcinkach, określonych w rozporządzeniu. Rada Ministrów określi, w drodze rozporządzenia, szczegółową metodę obliczania maksymalnej stawki opłaty elektronicznej za przejazd 1 kilometra drogi krajowej, uwzględniając koszty budowy drogi krajowej lub jej odcinka, w tym koszty finansowe, koszty utrzymania, koszty remontów, ochrony oraz zarządzania drogą, koszty poboru opłaty elektronicznej oraz inne koszty eksploatacji. Ustalone zostały 3 kategorie pojazdów w celu określenia stawki opłaty elektronicznej:
- pojazdy samochodowe o dopuszczalnej masie całkowitej powyżej 3,5 tony i poniżej 12 ton;
- pojazdy samochodowe o dopuszczalnej masie całkowitej co najmniej 12 ton;
- autobusy.
Pobór opłat elektronicznych dokonywać będzie Generalny Dyrektor Dróg Krajowych i Autostrad lub drogowa spółka specjalnego przeznaczenia. Podmioty te mogą upoważnić do poboru opłat podmiot, z którym zawarły umowę o budowę lub eksploatację systemu opłaty elektronicznej. W przypadku zawarcia umowy o budowę lub eksploatację systemu opłaty elektronicznej z operatorem i sfinansowania systemu ze środków operatora przewiduje się coroczne prawo odkupu systemu opłaty elektronicznej na rzecz GDDKiA lub drogowej spółki specjalnego przeznaczenia.
Ponadto dodano regulację dotyczącą kar pieniężnych za brak uiszczenia opłaty elektronicznej, bądź uiszczenia opłaty w niepełnej wysokości oraz za naruszenie obowiązków przez kierującego pojazdem, korzystającego z urządzenia na potrzeby pobierania opłat. Przepis ten określa organy uprawnione do kontroli prawidłowości uiszczania opłaty elektronicznej, jej nakładania oraz pobierania. Są to podmioty, które w aktualnym stanie prawnym dokonują m.in. kontroli uiszczania opłat za przejazd po drogach krajowych. Wydaje się celowe, by wykonywały one analogiczne kontrole w stosunku do wprowadzanych w miejsce winiet opłat elektronicznych. Szczegółowy sposób kontroli prawidłowości uiszczania opłat zostanie określony w drodze rozporządzenia ministra właściwego do spraw transportu.
