Towar – jedna paczka papierosów – został zajęty, w celu uregulowania sytuacji towaru, nielegalnie wprowadzonego na obszar celny Unii Europejskiej. W toku postępowania celnego sąd orzekł przepadek towaru. Po uprawomocnieniu się orzeczenia o przepadku, Naczelnik Urzędu Celnego w Elblągu, na podstawie zakwestionowanych przepisów ustalił kwotę opłaty za przechowanie paczki papierosów w depozycie urzędu celnego w wysokości 498 zł.
Opłata została ustalona w oparciu o stawki określone w § 2 ust. 1 rozporządzenia Ministra Finansów z 22 kwietnia 2004 r. w sprawie stawek opłat pobieranych przez organy celne. Podstawą wydania rozporządzenia jest art. 93 ust. 2 ustawy z dnia 19 marca 2004 r. – Prawo celne. Zdaniem sądu pytającego, upoważnienie nie spełnia warunków określonych w art. 92 ust. 1 konstytucji, a przez to, że nie określa granic obowiązku publicznoprawnego w ustawie, narusza także art. 2 konstytucji. Z kolei § 2 ust. 1 rozporządzenia z 2004 r. wykracza poza upoważnienie ustawowe, gdyż określa minimalną stawkę za przechowanie towarów w depozycie w odniesieniu do przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego w sektorze przedsiębiorstw bez wypłat nagród z zysku, ogłoszonego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego, w kwartale poprzedzającym przyjęcie towarów do depozytu.
Zadaniem Trybunału Konstytucyjnego było rozstrzygnięcie w sprawie zgodności art. 93 ust. 2 ustawy z dnia 19 marca 2004 roku – Prawo celne i § 2 ust. 1 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 22 kwietnia 2004 roku w sprawie stawek opłat pobieranych przez organy celne z art. 92 ust. 1 i art. 2 konstytucji.
W myśl art. 93 ust. 1 ustawy Prawo celne za przechowanie towarów w depozycie lub magazynie czasowego składowania prowadzonym przez organ celny, pobierana jest opłata stanowiąca dochód budżetu państwa. Na podstawie upoważnienia ustanowionego w ust. 2 powyższego przepisu, Minister Finansów w rozporządzeniu określił m.in. stawki opłat za takie przechowywanie towarów.
W opinii sądu pytającego, upoważnienie to ma charakter blankietowy i nie spełnia wymogów określonych w konstytucji. Kwestionowany przepis stanowiąc delegację ustawową do wydania rozporządzenia określającego stawki opłat pobieranych przez organy celne, mimo że dotyczy obowiązku ponoszenia opłat stanowiących dochód budżetu państwa, nie określa żadnych granic realizacji tego obowiązku.
Zgodnie z § 2 ust. 1 kwestionowanego rozporządzenia, za przechowywanie towarów niewspólnotowych w depozycie pobiera się opłatę w wysokości 5 % ich wartości celnej, jednak nie mniej niż 3 % przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego w sektorze przedsiębiorstw bez wypłat nagród z zysku, ogłoszonego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego, w kwartale poprzedzającym przyjęcie towarów do depozytu za każdy rozpoczęty miesiąc.
W rezultacie, osoby których towary o niewielkiej wartości są przechowywane w magazynie, ponoszą relatywnie wyższą opłatę niż osoby, których przechowywane towary mają większą wartość. Zdaniem sądu pytającego narusza to zasadę sprawiedliwości społecznej, oraz zasady równości i proporcjonalności.
W zakwestionowanym rozporządzeniu nie zostały uwzględnione istotne okoliczności mające wpływ na koszty przechowania towaru, takie jak ilość oraz rozmiary przechowywanego towaru w magazynie. Prowadzi to do nakładania niewspółmiernie wysokiej opłaty w stosunku do ilości nielegalnie wprowadzonego na obszar unii towaru.
Trybunał Konstytucyjny orzekł, że
- Art. 93 ust. 2 ustawy z dnia 19 marca 2004 r. – Prawo celne w zakresie, w jakim dotyczy stawki opłaty za przechowanie w depozycie organu celnego towarów zajętych na podstawie art. 30 ust. 1 ustawy – Prawo celne, jest niezgodny z art. 2 i art. 92 ust. 1 konstytucji.
- § 2 ust. 1 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 22 kwietnia 2004 r. w sprawie stawek opłat pobieranych przez organy celne w zakresie, w jakim określa minimalną stawkę opłaty za przechowanie towarów w depozycie organu celnego, jest niezgodny z art. 92 ust. 1 konstytucji.
Powyższy przepis ustawy z 19 marca 2004 r. w zakresie tam wskazanym, traci moc obowiązującą z upływem dwunastu miesięcy od dnia ogłoszenia wyroku w Dzienniku. W pozostałym zakresie Trybunał umorzył postępowanie.
Trybunał podzielił stanowisko sądu pytającego, przy czym ograniczył się do badania tylko pewnego zakresu upoważnienia. Trybunał uwzględnił okoliczność, że na tle rozpatrywanej sprawy wystąpiła szczególna sytuacja. Ustawodawca, przekazując do regulacji podstawowej określenie stawek opłaty, nie uwzględnił, że obok typowej sytuacji, gdy opłata jest pobierana za "usługę" przechowania towaru na wniosek zainteresowanej osoby, występuje sytuacja, gdy towar zostaje zajęty w celu uregulowania sytuacji towaru. W konsekwencji zajęcia towarów i umieszczenia ich "przymusowo" w depozycie urzędu celnego, odmiennego charakteru nabiera opłata za przechowanie towaru. Nie stanowi ona – tak jak to ma miejsce w sytuacji, gdy instytucja depozytu urzędu celnego stosowana jest na wniosek osób dokonujących obrotu towarowego z zagranicą – ekwiwalentu za określoną usługę, ale przybiera postać daniny publicznej. W wypadku takiej opłaty wymogiem wynikającym z zasady wyłączności ustawowej w dziedzinie prawa daninowego jest uregulowanie w ustawie istotnych elementów konstrukcji daniny.
Ponadto, Trybunał Konstytucyjny stwierdził, że ustawodawca nie upoważnił ministra właściwego do spraw finansów publicznych do określenia w rozporządzeniu minimalnej stawki opłaty za przechowanie towaru w depozycie prowadzonym przez organ celny, nie wskazał też innych wytycznych niż uwzględnienie charakteru czynności, za które opłaty mają być pobierane. W ocenie Trybunału Konstytucyjnego Minister Finansów ustalił w rozporządzeniu minimalną opłatę za przechowanie towarów oraz posłużył się nieprzewidzianym w ustawie kryterium. Powiązał minimalną stawkę opłaty z wysokością przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego w sektorze przedsiębiorstw, podczas, gdy kryterium to pozostaje w całkowitym oderwaniu od charakteru czynności przechowania.
Wyrok TK zapadł w wyniku kontroli konstytucyjności przeprowadzonej w związku z pytaniem prawnym zadanym przez sąd w konkretnej sprawie. Sprawa ta dotyczy opłaty za przechowanie towaru w depozycie prowadzonym przez organ celny, przy czym towar ten został zajęty w trybie art. 30 ust. 1 prawa celnego "w celu uregulowania jego sytuacji". W świetle tego wyroku górne i dolne stawki opłaty, wymierzanej w takiej sytuacji, muszą wynikać z ustawy. Trybunał Konstytucyjny – na podstawie art. 190 ust. 3 konstytucji – zdecydował, że art. 93 ust. 2 prawa celnego, w zakresie uznanym za niezgodny z konstytucją utraci moc obowiązującą z upływem 12 miesięcy od dnia ogłoszenia niniejszego wyroku w Dzienniku Ustaw. Natomiast z dniem ogłoszenia wyroku w Dzienniku Ustaw zabraknie podstawy prawnej do wymierzania opłaty minimalnej za przechowanie towaru niewspólnotowego w depozycie prowadzonym przez organ celny.
