Spis treści
Trzeba jednak z całą stanowczością podkreślić, że każda, występująca w obrocie prawnym, sytuacja wymaga osobnej analizy. Przepisy polskiego prawa, w zasadzie, nie zwalniają konkubentów od obowiązku uiszczenia podatku od spadków i darowizn. Los osób żyjących w konkubinacie leży zatem w rękach – interpretujących przepisy – organów podatkowych oraz niezawisłych sądów.
Postanowienia przedmiotowo istotne umowy darowizny
Przez umowę darowizny darczyńca zobowiązuje się do bezpłatnego świadczenia na rzecz obdarowanego kosztem swego majątku. Umowa darowizny jest umową znaną Kodeksowi cywilnemu (umową nazwaną), należącą do zbioru czynności prawnych nieodpłatnych. Na obdarowanego nie nakłada się, na skutek zawarcia tejże umowy, obowiązku świadczenia w zamian za dokonanie darowizny przez darczyńcę. Postanowienia przedmiotowo istotne umowy, zwane także essentialia negotii, stanowią tę część postanowień danej umowy (sprzedaży, darowizny, zamiany, składu, przechowania lub innej umowy z zakresu prawa cywilnego), która jest obligatoryjna dla związania się przez strony danym stosunkiem prawnym (chodzi zatem o postanowienia, bez których umowa – w kształcie takim, do jakiego strony zgodnie dążą – istnieć nie może). Essentialia negotii wskazuje ustawa. Zgodnie z ustawą, przez umowę darowizny darczyńca zobowiązuje się do bezpłatnego świadczenia na rzecz obdarowanego kosztem swego majątku. Koniecznym elementem umowy darowizny jest więc zobowiązanie darczyńcy do określonego w umowie świadczenia na rzecz obdarowanego.
Przedmiot opodatkowania
Podatkowi od spadków i darowizn podlega nabycie przez osoby fizyczne własności rzeczy znajdujących się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub praw majątkowych wykonywanych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, tytułem:
- dziedziczenia, zapisu zwykłego, dalszego zapisu, zapisu windykacyjnego, polecenia testamentowego;
- darowizny, polecenia darczyńcy;
- zasiedzenia;
- nieodpłatnego zniesienia współwłasności;
- zachowku, jeżeli uprawniony nie uzyskał go w postaci uczynionej przez spadkodawcę darowizny lub w drodze dziedziczenia albo w postaci zapisu;
- nieodpłatnej: renty, użytkowania oraz służebności.
Omawianemu podatkowi podlega również nabycie praw do wkładu oszczędnościowego na podstawie dyspozycji wkładem na wypadek śmierci oraz nabycie jednostek uczestnictwa na podstawie dyspozycji uczestnika funduszu inwestycyjnego otwartego albo specjalistycznego funduszu inwestycyjnego otwartego na wypadek jego śmierci.
Opodatkowanie darowizny dokonanej przez osoby będące w konkubinacie
W przypadku zawarcia małżeństwa powstaje między małżonkami z mocy ustawy wspólność majątkowa (wspólność ustawowa), obejmująca przedmioty majątkowe nabyte w czasie jej trwania przez oboje małżonków lub przez jednego z nich (majątek wspólny). W takiej sytuacji, co do zasady, nie ma możliwości "zaistnienia darowizny" pomiędzy małżonkami. Tym samym nie ma prawnej możliwości opodatkowania podatkiem od spadków i darowizn tejże "darowizny" między małżonkami. Inaczej jest w sprawach podatku od spadków i darowizn w przypadku partnerów z konkubinatu. W orzecznictwie sądowym podkreśla się, że do partnerów z konkubinatu nie mogą być stosowane przepisy Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego odnoszące się do osób pozostających w związku małżeńskim. Nie można jednak wykluczyć, że stosunki majątkowe pomiędzy konkubentami mogą być ukształtowane w sposób, który pozwala im na gospodarowanie majątkiem "ze wspólnego portfela", bez rozliczeń wnoszonych dochodów i ponoszonych wydatków, które traktowane są jako jednakowe. Jest to jednak wynik konkretnych ustaleń faktycznych (por. uzasadnienie wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 10 października 2013 r., sygn. akt: II FSK 2770/11). Innymi słowy, dla ustalenia, czy osoby pozostające w konkubinacie objęte są obowiązkiem uiszczenia podatku od spadków i darowizn ważna jest okoliczność korzystania przez te osoby „ze wspólnego portfela”. O spełnieniu przesłanki owego „wspólnego portfela” można mówić np. wówczas, gdy partnerzy wspólnie gromadzą środki na jednym rachunku rozliczeniowym, do którego na równi oboje mają dostęp, oraz z którego na równi korzystają, zaspokajając wspólne potrzeby życiowe.
Podstawa prawna
Art. 1 ustawy z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn (tekst jednolity: Dz. U. z 2009 r. Nr 93, poz. 768 ze zm.).
Art. 888 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (tekst jednolity: Dz. U. z 2014 r., poz. 121).
Art. 31 ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. – Kodeks rodzinny i opiekuńczy (tekst jednolity: Dz. U. z 2012 r. poz. 788, ze zm.).
Orzecznictwo
Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 10 października 2013 r., sygn. akt: II FSK 2770/11 (tekst orzeczenia dostępny jest w Centralnej Bazie Orzeczeń Sądów Administracyjnych pod adresem http://orzeczenia.nsa.gov.pl).
