Zgodnie z generalną zasadą, obowiązującą w tego typu umowach, wynagrodzenie z tytułu pracy najemnej wykonywanej przez osobę mającą miejsce zamieszkania w jednym z umawiających się państw podlega opodatkowaniu tylko w tym państwie, chyba że praca wykonywana jest w drugim państwie. W takiej sytuacji dochód może być opodatkowany zarówno w państwie miejsca zamieszkania, jak i w państwie, w którym wykonywano pracę. Od tej ogólnej zasady umowy przewidują wyjątek, zgodnie z którym wynagrodzenie za pracę najemną wykonywaną w drugim państwie może być opodatkowane tylko w państwie zamieszkania osoby uzyskującej wynagrodzenie. Jednak, aby tak się stało muszą zostać spełnione równocześnie trzy warunki:
- odbiorca wynagrodzenia przebywa w drugim państwie nie dłużej niż przez określony czas (najczęściej jest to 183 dni w roku kalendarzowym lub w ciągu kolejnych 12 miesięcy, licząc od dnia przybycia do tego państwa) oraz
- wynagrodzenie jest wypłacane przez pracodawcę lub w imieniu pracodawcy, który nie ma miejsca zamieszkania lub siedziby w drugim państwie oraz
- wynagrodzenie nie jest wypłacane przez zakład lub stałą placówkę, którą pracodawca posiada w drugim państwie.
Oznacza to, że niespełnienie jednego z powyżej wymienionych warunków będzie skutkowało tym, że otrzymane wynagrodzenie będzie mogło być opodatkowane zarówno w państwie, w którym praca jest wykonywana, jak i w państwie, w którym osoba uzyskująca wynagrodzenie ma miejsce zamieszkania. W takiej sytuacji, jeśli osoba mająca miejsce zamieszkania w Polsce uzyskuje dochody z tytułu pracy najemnej wykonywanej za granicą, które mogą być również opodatkowane w drugim państwie, podwójnemu opodatkowaniu tego dochodu zapobiega się poprzez zastosowanie właściwej metody unikania podwójnego opodatkowania określonej w stosownej umowie o unikaniu podwójnego opodatkowania.
W zawartych przez Polskę umowach występują dwie metody unikania podwójnego opodatkowania metoda wyłączenia z progresją lub metoda proporcjonalnego odliczenia. Metoda wyłączenia z progresją oznacza, że w Polsce wyłącza się z podstawy opodatkowania dochód osiągnięty za granicą, zwolniony z opodatkowania na podstawie umów o unikaniu podwójnego opodatkowania. Jednakże dla ustalenia stawki podatku od pozostałego dochodu – podlegającego opodatkowaniu w Polsce – stosuje się stawkę podatku właściwą dla całego dochodu, tzn. łącznie z dochodem osiągniętym za granicą. Metodę wyłączenia z progresją przewidują m.in. umowy zawarte z: Albanią, Austrią, Chinami, Chorwacją, Cyprem, Czechami, Estonią, Francją, Grecją, Indonezją, Irlandią, Japonią, Kanadą, Kuwejtem, Litwą, Łotwą, Niemcami, Portugalią, Republiką Południowej Afryki, Rumunią, Słowacją, Słowenią, Szwecją, Tunezją, Turcją, Ukrainą, Wielką Brytanią i Irlandią Północną oraz Włochami. Przy zastosowaniu metody wyłączenia z progresją podatnik jest zobowiązany do złożenia zeznania rocznego, jeżeli osiągnie inne dochody podlegające opodatkowaniu w Polsce według skali podatkowej oraz będzie chciał skorzystać z preferencyjnego rozliczenia rocznego, tzn. złożyć zeznanie łącznie z małżonkiem lub opodatkować dochody w sposób przewidziany dla osób samotnie wychowujących dzieci.
Natomiast w sytuacji, gdy dochód został uzyskany w państwie, z którym Polska nie zawarła umowy w sprawie unikania podwójnego opodatkowania, stosowana jest metoda proporcjonalnego odliczenia. Metoda odliczenia proporcjonalnego oznacza, że dochód osiągany za granicą jest opodatkowany w Polsce, ale od należnego podatku odlicza się podatek zapłacony za granicą. Odliczenie to możliwe jest tylko do wysokości podatku przypadającego proporcjonalnie na dochód uzyskany w obcym państwie. Metodę odliczenia proporcjonalnego przewiduje się m.in. w umowach zawartych z: Belgią, Danią, Finlandią, Holandią, Islandią, Kazachstanem, Rosją i Stanami Zjednoczonymi. Przy zastosowaniu metody odliczenia proporcjonalnego obowiązek wykazania w zeznaniu rocznym dochodu uzyskanego za granicą istnieje zawsze bez względu na to, czy oprócz dochodów z zagranicy podatnik uzyskał inne dochody opodatkowane w Polsce według skali podatkowej.
Jeśli podatnik przebywa czasowo za granicą i osiąga dochody z wykonywanej tam pracy bez pośrednictwa płatnika, to ma dodatkowo obowiązek wpłacenia zaliczki na podatek dochodowy w wysokości 18% tych dochodów – w terminie do 20 dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym wrócił do kraju. W przypadku, gdy termin płatności zaliczki przypada po zakończeniu roku podatkowego, należny podatek jest płatny w terminie złożenia zeznania. Przy wpłaceniu zaliczki podatnik również może odliczyć – w odpowiedniej proporcji – podatek zapłacony za granicą.
Sposób obliczania dochodu do opodatkowania jest taki sam bez względu na kraj uzyskania wynagrodzenia za pracę najemną oraz na zastosowaną metodę zapobiegania podwójnemu opodatkowaniu. Przychód osiągnięty za granicą trzeba pomniejszyć za każdy dzień pobytu za granicą, w którym podatnik pozostawał w stosunku służbowym, stosunku pracy, pracy nakładczej oraz spółdzielczym stosunku pracy o kwotę odpowiadającą 30% równowartości diety z tytułu podróży służbowej za granicą. Wysokość diety uzależniona jest od docelowego kraju podróży. Pomniejszone o diety z tytułu podróży służbowej przychody przelicza się na złote według kursu z dnia otrzymania bądź postawienia środków pieniężnych do dyspozycji podatnika, ogłaszanego przez bank, z usług którego korzysta podatnik, i które mają zastosowanie przy kupnie walut obcych. Jeśli bank, z którego usług korzysta podatnik, stosuje różne kursy walut obcych i nie jest możliwe zastosowanie kursu, o którym mowa powyżej lub bank nie ogłasza kursu walut, należy zastosować kurs średni walut obcych z ostatniego dnia roboczego poprzedzającego dzień uzyskania przychodu ogłaszany przez Narodowy Bank Polski. Natomiast, jeżeli podatnik nie korzysta z usług banku — przychody należy przeliczyć według średnich kursów walut obcych z ostatniego dnia roboczego poprzedzającego dzień uzyskania przychodu, ogłaszanych przez Narodowy Bank Polski.
Zgodnie z przepisami ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych dochód ulega obniżeniu o kwotę potrąconych bądź zapłaconych składek na ubezpieczenia społeczne określonych w ustawie o systemie ubezpieczeń społecznych. Odliczeniu podlegają również składki zapłacone do zagranicznych systemów ubezpieczeń społecznych w krajach członkowskich Unii Europejskiej lub w innym państwie należącym do Europejskiego Obszaru Gospodarczego. Jeśli w zeznaniu rocznym podatnik wykaże dochód do opodatkowania, może skorzystać również z innych odliczeń od dochodu, np.: darowizn, wydatków rehabilitacyjnych lub wydatków z tytułu użytkowania sieci Internet w lokalu, będącym jego miejscem zamieszkania.
Podatek dochodowy w pierwszej kolejności ulega obniżeniu o kwotę pobranej bądź opłaconej składki na ubezpieczenie zdrowotne. Jednakże odliczenie to nie może przekroczyć 7,75% podstawy wymiaru składki. Odliczeniu podlegają składki, o których mowa w ustawie o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych oraz składki zapłacone do zagranicznych systemów ubezpieczeń zdrowotnych w krajach członkowskich UE lub w innym państwie należącym do EOG. Ponadto od podatku dochodowego, pomniejszonego o kwotę składki na ubezpieczenie zdrowotne, podatnik ma prawo odliczyć np. wydatki na systematyczne oszczędzanie w kasie mieszkaniowej — w ramach tzw. praw nabytych.
Dodatkowo, podatnik, który uzyskuje przychody z tytułu pracy najemnej wykonywanej za granicą, do których ma zastosowanie metoda odliczenia proporcjonalnego, ma prawo odliczyć od podatku dochodowego, pomniejszonego o kwotę składki na ubezpieczenie zdrowotne, kwotę stanowiącą różnicę między podatkiem obliczonym zgodnie z metodą odliczenia proporcjonalnego, a kwotą podatku obliczonego za ten rok podatkowy przy zastosowaniu do przychodów z tytułu pracy najemnej wykonywanej za granicą metody wyłączenia z progresją. Jeśli podatnik wykaże w zeznaniu podatkowym albo korekcie zeznania podatek należny, ma prawo wskazać również w tym zeznaniu jedną organizację pożytku publicznego działającą na podstawie przepisów regulujących działalność pożytku publicznego oraz kwotę do przekazania na rzecz tej organizacji, w wysokości nieprzekraczającej 1% podatku należnego.
Uzyskując dochody z tytułu pracy najemnej wykonywanej za granicą, należy złożyć PIT-36. W sytuacji, gdy podatnik przebywa za granicą, wypełnione zeznanie podatkowe można złożyć w polskim urzędzie konsularnym przed upływem terminu do złożenia zeznania podatkowego. Można je także przesłać właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego pocztą, najlepiej za zwrotnym potwierdzeniem odbioru. Jednakże termin uważa się za zachowany, jeżeli przed jego upływem zeznanie zostało nadane w polskiej placówce pocztowej operatora publicznego (Poczty Polskiej). Załącznikiem do powyższego zeznania podatkowego jest w szczególności formularz PIT/ZG oraz PIT/O.
